نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 16 صفحه : 538
خود دستور
داده كه به سخن ايشان جواب گويد، كه: (بَلى وَ رَبِّي لَتَأْتِيَنَّكُمْ)- آرى به پروردگارم سوگند، قيامت شما به طور قطع
و مسلم خواهد آمد .
و
چون علت عمده انكار ايشان اين بوده كه فكر كردهاند بدنهاى مردگان همه با هم مخلوط
گشته، و صورتها تغيير و تبدل يافته، خاكى كه ديروز يك انسان بود، امروز خاك و
فردا، خشت، و چند صباح ديگر چيز ديگر مىشود، با اين حال چگونه ممكن است بار ديگر
همان انسان به همان خصوصيات موجود شود؟ لذا براى دفع اين توهم، در جمله(عالِمِ الْغَيْبِ لا يَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقالُ ذَرَّةٍ فِي السَّماواتِ وَ لا فِي
الْأَرْضِ) فرموده كه: هيچ محلى براى استبعاد نيست، براى اينكه خداى تعالى عالم
به غيب است، و كوچكترين موجود از علم او دور نيست، حتى چيزى به سنگينى يك ذره
(معلق در فضا) در همه آسمانها و زمين از علم او پنهان نيست، و با اين حال براى او
چه اشكالى دارد كه ذرات وجودى زيد را با ذرات وجودى عمرو اشتباه نكند؟
(وَ لا أَصْغَرُ مِنْ ذلِكَ وَ لا أَكْبَرُ إِلَّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ)-
اين جمله علم خدا را به تمامى موجودات تعميم مىدهد تا كسى نپندارد تنها موجودات
نظير ذره را مىداند، كوچكتر از آن و بزرگتر را هم مىداند. نكتهاى كه در اين آيه
بدان اشاره كرده، اين است كه اشياء هر چه باشند در كتاب مبين خدا ثبوتى دارند، كه
دستخوش تغيير و تبديل نمىشوند و انسان و هر موجود ديگر هر چند اجزاى دنيوىاش از
هم متلاشى گردد، و به كلى آثارش از صفحه روزگار محو و نابود شود، باز هم اعادهاش
براى خدا كارى ندارد، چون همين نابودى در كتاب مبين بودى و ثبوتى دارد. و ما در
سوره انعام و در مواردى ديگر پيرامون كتاب مبين بحثهايى كردهايم.
(لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ لَهُمْ
مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ) لام در جمله ليجزى لام
تعليل است، و متعلق است به جمله لتاتينكم . و در جمله(لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ) يك نوع محاذات با جمله قبلى(وَ هُوَ الرَّحِيمُ الْغَفُورُ) هست.
و
اين آيه يكى از دو سبب قيام قيامت را شرح مىدهد و مىگويد براى اين است كه خداى
سبحان افراد با ايمان و داراى عمل صالح را به مغفرت و رزق كريم كه عبارت است از
بهشت و آنچه در آن است جزاء دهد. و سبب دومى قيام قيامت را جمله(وَ الَّذِينَ سَعَوْا فِي آياتِنا مُعاجِزِينَ ...) بدان اشاره
مىكند.
(وَ الَّذِينَ سَعَوْا فِي آياتِنا مُعاجِزِينَ أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مِنْ رِجْزٍ
أَلِيمٌ) كلمه سعى به معناى دويدن، يا دوندگى است، و كلمه
معاجز مبالغه در اعجاز
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 16 صفحه : 538