نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 16 صفحه : 525
مذكور توحيد
خدا نيست.
و
اما احتمال دوم كه بگوييم مراد از امانت پذيرش دين حق به طور تفصيل است، نيز صحيح
نيست، براى اينكه آيه شريفه مىفرمايد انسانها به طور مطلق، يعنى چه خوبشان و چه
بدشان آن را حمل كردند، و پذيرفتند، و معلوم است كه بيشتر انسانها در هر دورهاى
از ايمان به دين حق امتناع ورزيدند، و كسى كه ايمان به آن نداشته باشد حمل آن را
هم نكرده، و اصلا اطلاعى از آن ندارد.
با
اين بيان روشن مىشود كه احتمال سوم هم نمىتواند منظور از امانت باشد، چون احتمال
سوم اين بود به طور مفصل در عمل متلبس به دين حق باشد و معلوم است كه تمامى
انسانها اين طور دين دار نبوده و نيستند.
احتمال
چهارم هم نمىتواند مراد از امانت باشد، براى اينكه آسمانها و زمين و ساير موجودات
با اعتراف به توحيد خدا، و اتصافشان به اين اعتراف كمال مزبور را دارند، و آيه
شريفه مىفرمايد آسمانها و زمين اين امانت را نپذيرفتند.
و
اما اين احتمال كه مراد از آن امانت تلبس و اتصاف به كمالى باشد كه از ناحيه
اعتقاد به حقانيت همه عقايد، و علم به دين حق حاصل مىشود، نيز صحيح نيست، چون
همانطور كه گفتيم امانت مذكور چيزى است كه هم نفاق مترتب بر آن مىشود، و هم شرك،
و هم ايمان، و اين سه بر صرف اعتقاد به حقانيت تكاليف اعتقادى و عملى دين مترتب
نمىشود، و صرف اين اعتقاد نه سعادتى مىآورد، و نه شقاوتى، آنچه سعادت و شقاوت
مىآورد، التزام به اين عقايد، و تلبس در عمل به آن تكاليف است، نه صرف عقيده به
حقانيت آنها.
[بيان
اينكه مراد از اين امانت ولايت الهى و كمال در اعتقاد و عمل حق است و مقصود از حمل
انسان دارا بودن صلاحيت و استعداد مىباشد]
ناگزير
از بين همه احتمالات باقى مىماند احتمال ششم، و آن اين است كه مراد از امانت
مزبور كمالى باشد كه از ناحيه تلبس و داشتن اعتقادات حق، و نيز تلبس به اعمال
صالح، و سلوك طريقه كمال حاصل شود به اينكه از حضيض ماده به اوج اخلاص ارتقاء پيدا
كند و خداوند انسان حامل آن امانت را براى خود خالص كند، اين است آن احتمالى كه
مىتواند مراد از امانت باشد، چون در اين كمال هيچ موجودى نه آسمان، و نه زمين، و
نه غير آن دو، شريك انسان نيست. از سويى ديگر چنين كسى تنها خدا متولى امور اوست،
و جز ولايت الهى هيچ موجودى از آسمان و زمين در امور او دخالت ندارد، چون خدا او
را براى خود خالص كرده.
پس
مراد از امانت عبارت شد از ولايت الهى، و مراد از عرضه داشتن اين ولايت بر
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 16 صفحه : 525