كه هارون را هم همراه او تكذيب كنند، كسى كه بخواهد زير بار موسى نرود و او را تكذيب كند هارون هم با او باشد باز تكذيب خواهد كرد.

دليل بر گفتار ما در معناى جمله، آيه‌(قالَ رَبِّ إِنِّي أَخافُ أَنْ يُكَذِّبُونِ وَ يَضِيقُ صَدْرِي وَ لا يَنْطَلِقُ لِسانِي فَأَرْسِلْ إِلى‌ هارُونَ)[1] است، كه سخن موسى (ع) را در همين مورد حكايت مى‌كند.

بنا بر اين ما حصل معناى آيه مورد بحث اين مى‌شود كه برادرم هارون فصيح‌تر از من است، و زبانى گوياتر از من دارد، پس او را به ياريم بفرست، تا صدق مرا در مدعايم تصديق كند، و وقتى مردم با من مخاصمه مى‌كنند، قانعشان سازد، زيرا من مى‌ترسم تكذيبم كنند، آن وقت ديگر نتوانم صدق مدعايم را برايشان روشن سازم.

(قالَ سَنَشُدُّ عَضُدَكَ بِأَخِيكَ وَ نَجْعَلُ لَكُما سُلْطاناً فَلا يَصِلُونَ إِلَيْكُما بِآياتِنا أَنْتُما وَ مَنِ اتَّبَعَكُمَا الْغالِبُونَ) اينكه فرمود: بازويت را به وسيله برادرت محكم مى‌كنم، كنايه است از اينكه: تو را به وسيله او تقويت خواهم كرد، و همچنين عدم وصول فرعونيان به آن دو، كنايه است از اينكه آنان قدرت و تسلط بر كشتن شما نخواهند يافت، گويا آن دو بزرگوار را در يك طرف و فرعونيان را در طرف ديگر دو گروه فرض كرده، كه با هم مسابقه دارند، آن گاه فرموده: گروه فرعونيان به شما نمى‌رسند، تا چه رسد به اينكه از شما سبقت گيرند.

و معناى آيه اين است كه: خداى تعالى فرمود: به زودى تو را به وسيله برادرت هارون تقويت و يارى خواهيم كرد، و براى شما تسلط و اقتدار و غلبه‌اى برايشان قرار خواهيم داد، تا به سبب آياتى كه ما شما دو نفر را به وسيله آن غلبه مى‌دهيم، نتوانند بر شما مسلط شوند، آن گاه همين غلبه دادن آن دو بزرگوار را بر فرعونيان بيان نموده، و فرموده: (أَنْتُما وَ مَنِ اتَّبَعَكُمَا الْغالِبُونَ‌)- شما و هر كس كه شما دو نفر را پيروى كند غالب خواهيد بود . و اين بيان را آورد تا بفهماند كه نه تنها آن دو تن غالبند، بلكه پيروان ايشان نيز غالب خواهند بود.

از اين بيان روشن مى‌شود كه: كلمه سلطان به معناى قهر و غلبه است ولى بعضى‌[2] از مفسرين گفته‌اند: به معناى حجت و برهان است، يعنى ما براى شما دو نفر حجت و برهان قرار مى‌دهيم، و اگر سلطان به اين معنا باشد بهتر آن است كه بگوييم جمله بآياتنا

[1] گفت: پروردگارا من مى‌ترسم تكذيبم كنند، آن گاه حوصله‌ام سر رود، و عصبانى شوم، و آن وقت زبانم بند آيد، پس بفرست به سوى من هارون را، سوره شعراء، آيه 13.

[2] مجمع البيان، ج 7، ص 253.