محسن اسم فاعل از مصدر احسان است، و احسان به معناى به جا آوردن اعمال صالح است با داشتن يقين به آخرت، هم چنان كه در اول سوره كه مى‌فرمايد:(هُدىً وَ رَحْمَةً لِلْمُحْسِنِينَ)، خودش محسنين را به اين معنا تفسير كرده، فرموده: (الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ‌)- كسانى كه نماز مى‌خوانند و زكات مى‌دهند، و در حالى كه به آخرت يقين دارند . و كلمه عروة الوثقى به معناى دست‌آويزى است كه قابل جدا شدن نباشد.

و معناى آيه اين است كه هر كس خود را يگانه بداند، و با يقين به معاد عمل صالح انجام دهد، او اهل نجات است، و سرانجام هلاك نخواهد شد، چون سرانجامش به سوى خدا است، و همو وعده نجات و رستگاريش داده است.

از اين بيان روشن مى‌شود كه جمله‌(وَ إِلَى اللَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ)، در مقام تعليل جمله‌(فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقى‌) مى‌باشد، چون اين جمله (دستاويز محكم) استعاره تمثيلى، از نجات و رستگارى است، مى‌گويد براى اين به چنين دستاويزى چنگ زده، كه منتهى به خدايى است، كه وعده چنين نجات و فلاحى را داده است.

( وَ مَنْ كَفَرَ فَلا يَحْزُنْكَ كُفْرُهُ‌) ...(إِلى‌ عَذابٍ غَلِيظٍ ) اين آيه رسول خدا 6 را تسليت مى‌دهد و دلخوش مى‌كند تا اندوه بر او چيره نشود، به اينكه بالآخره روزى به سوى خدا بر مى‌گردند، و خدا به آنچه مى‌كرده‌اند آگاهشان مى‌كند، يعنى حقيقت اعمالشان و آثار سوء آن كه همان آتش است برايشان هويدا مى‌گردد.

(نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلًا ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلى‌ عَذابٍ غَلِيظٍ)- در اين جمله با بيانى ديگر از حقيقت حال كفار پرده بردارى مى‌كند، چون در جمله‌(إِلَيْنا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُمْ بِما عَمِلُوا) چه بسا توهم گردد، مادامى كه در دنيا و متنعم به نعمت‌هاى آن هستند، دست خدا به ايشان نمى‌رسد، و از قدرت خدا خارجند، بله بعد از آنكه مردند يا مبعوث شدند آن وقت داخل در قدرت خدا مى‌شوند، و خدا با عذاب خود از ايشان انتقام مى‌گيرد.

لذا اين جمله اين توهم را دفع نموده و مى‌فهماند كه كفار در دنيا نيز حتى يك لحظه خارج از تدبير خدا نيستند، و اگر با متاع اندك دنيا بهره‌مندشان مى‌كند، چيزى نخواهد گذشت كه مضطر و ناچارشان مى‌كند، تا با پاى خود به سوى عذابى غليظ روان شوند. پس به هر حال مغلوب و مقهورند، و دائما امر آنان به دست خدا است و نمى‌توانند خدا را به ستوه آورند نه در حال بهره‌منديشان، و نه در غير آن حال.