حياتشان و حيات حيوانات و گياهان به ايشان رسيده.

(وَ إِنْ كانُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمُبْلِسِينَ) كلمه مبلسين از مصدر ابلاس است، و ابلاس به معناى ياس و نوميدى است. و ضمير در ينزل به كلمه ودق بر مى‌گردد. همچنين ضمير در كلمه من قبله ،- به طورى كه گفته‌اند[1]- و بنا بر اين كلمه من قبله تاكيد جمله‌(مِنْ قَبْلِ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ) خواهد بود، و فائده اين تاكيد- باز به طورى كه گفته‌اند[2]- فهماندن سرعت دگرگونى دلها از ياس به خوشحالى است، چون جمله‌(مِنْ قَبْلِ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ) بيش از اين نمى‌رسانيد، كه خشكى زدگان قبل از اينكه باران آيد نوميد بودند، و احتمال دارد كه نوميدى آنان مدت زيادى قبل از آمدن باران بوده و كلمه من قبله احتمال فاصله زياد را دفع نموده، مى‌رساند در همان يك لحظه قبل نوميد بودند.

و در كشاف گفته كه جمله من قبله از باب تكرار، و به منظور تاكيد است، مانند تكرار در آيه‌(فَكانَ عاقِبَتَهُما أَنَّهُما فِي النَّارِ خالِدَيْنِ فِيها) و معناى تاكيد در دلالت، و معناى تاكيد در قبليت، اين است كه دلالت كند بر اينكه عهد مردم به باران طولانى شده بود، چون مدتها بود باران نديده بودند، در نتيجه نوميديشان از باران در دلهايشان محكم و جايگير شده بود، و بدين جهت وقتى باران را ديدند خوشحالى آن مدت كوتاه به اندازه غم و اندوه آن مدت طولانى بود[3].

و چه بسا گفته‌[4] شده كه ضمير در جمله من قبله به ارسال رياح بر مى‌گردد، و معناى آيه اين است كه: هر چند قبل از فرستادن باران بر آنان و بلكه قبل از برخاستن باد مايوس و نوميد بودند .

(فَانْظُرْ إِلى‌ آثارِ رَحْمَتِ اللَّهِ، كَيْفَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ ذلِكَ لَمُحْيِ الْمَوْتى‌ وَ هُوَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ) كلمه آثار جمع اثر است، و اثر به معناى باقى مانده‌اى از چيزى است كه بعد از رفتنش بماند، و به هر بيننده بفهماند كه قبلا چنين چيزى در اينجا بوده، مانند اثر پا، و اثر ساختمان، ليكن به عنوان استعاره در هر چيزى كه متفرع بر چيز ديگرى شود، استعمال‌

[1] مجمع البيان، ج 8، ص 309.

[2] روح المعانى، ج 21، ص 53.

[3] تفسير الكشاف، ج 3، ص 485.

[4] مجمع البيان، ج 8، ص 309.