بحث روايتى [ (رواياتى در باره معنى و مفاد جمله:(كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ))]

در الدر المنثور است كه ابن ابى شيبه، عبد بن حميد، بخارى، نسايى، ابن جرير، ابن منذر، ابن ابى حاتم، ابن مردويه، و بيهقى- در كتاب دلائل- از چند طريق از ابن عباس روايت كرده‌اند كه در ذيل جمله‌(لَرادُّكَ إِلى‌ مَعادٍ) گفته است: يعنى به مكه، چيزى كه هست در روايت ابن مردويه اين زيادى هم آمده: همان طور كه تو را از مكه بيرون كرد[1].

مؤلف: باز از ابن عباس از ابو سعيد خدرى روايت شده كه گفتند: مراد از معاد مرگ است، و نيز از على از رسول خدا 6 حديث كرده كه فرمود: مراد از معاد جنت است‌[2]، و انطباق اين حديث بر آيه خالى از خفاء نيست، و قمى در تفسير خود از جرير از ابى جعفر (ع) و از ابى خالد كابلى از على بن الحسين (ع) روايت كرده كه فرمود: مراد از معاد رجعت است، و شايد مساله رجعت جزء باطن باشد، نه تفسير ظاهر[3].

و در احتجاج از امير المؤمنين (ع) روايت كرده كه در ضمن حديثى طولانى فرمود: و اما اينكه فرمود(كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ)، مراد اين است كه: هر چيزى هالك است مگر دين او، چون محال است كه از او همه چيزش هلاك شود، تنها وجهش باقى بماند، و خداى تعالى اجل و اعظم از اين است. كسى هلاك مى‌شود كه از خدا نباشد، مگر نمى‌بينى خودش فرمود: (كُلُّ مَنْ عَلَيْها فانٍ وَ يَبْقى‌ وَجْهُ رَبِّكَ‌)- هر چيزى فانى است تنها وجه پروردگار تو مى‌ماند كه در آن بين خلقش و وجهش جدايى انداخت؟[4].

و در كافى به سند خود از سيف از كسى كه نامش را برده، از حارث بن مغيرة نصرى روايت كرده كه گفت: از امام صادق (ع) معناى كلام خداى تعالى را پرسيدند كه مى‌فرمايد:(كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ). فرمود: مردم در باره آن چه مى‌گويند؟ من عرضه داشتم: مى‌گويند يعنى هر چيزى هلاك مى‌شود مگر وجه خدا، فرمود سبحان اللَّه، حرف بزرگى مى‌زنند، منظور از اين وجه، آن وجه خداست كه خلق از آن وجه به خدا راه مى‌يابند

[1] الدر المنثور، ج 5، ص 140.

[2] الدر المنثور، ج 5، ص 141.

[3] تفسير قمى، ج 2، ص 147.

[4] احتجاج، جزء اول، ص 377.