تعالى بوده ، مى‌باشد.

بنا بر اين، جمله (أَنَّ الْحَقَّ لِلَّهِ‌) نظير سخن يك قاضى است كه در بين دو نفر كه با هم نزاع دارند، و هر يك حق را براى خود ادعاء مى‌كند، مى‌گويد، الحق لفلان- حق با فلانى است ، در اينجا گويا خداى تعالى با مشركين نزاع دارد، و هر يك از دو طرف نزاع، حق را به خود مى‌دهد، مشركين ادعا مى‌كنند كه الوهيت يعنى معبوديت، حق شركاى ايشان است، و خداى تعالى ادعاء مى‌كند كه تنها حق اوست، و از خصم خود مى‌خواهد تا بر مدعاى خود برهان بياورند، و مشركين هيچ برهانى نمى‌يابند، در چنين وضعى متوجه مى‌شوند كه در اشتباه بوده‌اند، و معبوديت حق خداى سبحان است، پس الوهيت حق ثابتى است كه هيچ ريبى در آن نيست، و وقتى حق غير خدا نباشد، قهرا حق خداى تعالى خواهد بود، چون گفتيم اصل آن ثابت است. اين وجه به ظاهرش وجه صحيحى است، و عيبى هم ندارد، و ليكن آنچه از آيه شريفه برمى‌آيد چيزى ديگر است، زيرا از آيه برمى‌آيد كه يكى از خصايص روز قيامت اين است كه: در آن روز حق- كه در دنيا آميخته با باطل و باطلها بود- جداى از هر باطلى ظهور مى‌كند، آنهم ظهورى مشهود و لمس شدنى، كه ديگر هيچ گونه پرده و خفايى بر آن نباشد، در آن روز هر باطلى كه در دنيا خود را به صورت حق در آورده، و شبيه حق ساخته بود، از ميان برداشته مى‌شود، و لازمه اين ظهور اين است كه مساله الوهيت هم آن چنان ظاهر شود كه هيچ ستر و خفايى بر آن نباشد، پس همه افتراهاى شرك كه به اين مساله بسته بودند، از ميان مى‌رود، و اين از بين رفتن افتراها از آثار شدت ظهور حق است، پس در چنين روزى ديگر حاجت به اين نمى‌افتد كه از مشركين برهان بخواهند، نه اينكه چون دليلى نمى‌يابند در نتيجه به وحدانيت خداى تعالى در الوهيت علم حاصل كنند، و خلاصه، آيه شريفه نمى‌خواهد بر سبيل احتجاجات فكرى احتجاج كند- دقت فرماييد-.

با اين بيانى كه ما براى آيه شريفه ذكر كرديم پاسخ دو اشكال كه به آيه شريفه شده، داده مى‌شود، اشكال اول اين است كه: از كلام خداى تعالى استفاده مى‌شود كه مشركين هيچ حجتى بر ادعاى خود ندارند، و با اين حال وجه اينكه در دنيا هم چنان بر باطل مى‌مانند تا اينكه در روز قيامت برايشان علم حاصل مى‌شود كه حق با خداست، چيست؟ و چرا اين علم در دنيا برايشان حاصل نمى‌گردد، جوابش اين شد كه در دنيا حق و باطل بهم آميخته است، و چه بسيار باطلها كه خود را شبيه به حق جلوه مى‌دهند، ولى روز قيامت روز كشف حقايق، و جدا شدن آنها از باطل است.