زبان غير درنده به كار مى‌رود و در قرآن كريم هم آنجا كه فرموده:(أُحِلَّتْ لَكُمْ بَهِيمَةُ الْأَنْعامِ) به همين معنا است، يعنى شامل درندگان نيست‌[1].

و نيز در باره كلمه نعم گفته: اين كلمه تنها در خصوص شتر استعمال مى‌شود، و جمع آن انعام مى‌آيد. و اگر شتر را به اين نام ناميده‌اند، بدين جهت است كه اين حيوان در نظر اعراب از بزرگترين نعمت‌ها به شمار مى‌رود، اين اختصاصى كه گفتيم در خصوص مفرد اين كلمه است. و اما جمع آن انعام در شتر و گاو و گوسفند، هر سه استعمال مى‌شود، البته به شرطى كه شتر هم در ميان باشد، يعنى به گاو تنها و گوسفند تنها، و يا گاو و گوسفند انعام نمى‌گويند، ولى به هر سه انعام مى‌گويند[2].

پس مراد از(بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ) انواع سه‌گانه مذكور يعنى شتر و گاو و گوسفند است، البته گوسفند هم اعم از بز و ميش است، و اضافه‌(بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ) اضافه بيانيه است.

و جمله مورد بحث يعنى جمله و يذكروا ... ، عطف بر جمله يشهدوا است، و معنايش اين مى‌شود: تا ببينند منافع خود را، و تا ياد آرند نام خدا را در ايامى معين يعنى ايام تشريق- روز ده و يازده و دوازده و سيزده ذى الحجه- ائمه اهل بيت (ع) ايام معلومات را به همين ايام تفسير كرده‌اند.

و ظاهر جمله‌(عَلى‌ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ) اين است كه متعلق به جمله يذكروا باشد، و جمله‌(مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ) بيان موصول ما بوده باشد. و مراد از ذكر نام خدا بر بهيمه ذكر آن در هنگام ذبح گوسفند و يا نحر شتر است. و اين عمل بر خلاف عمل مشركين است كه گوسفند و شتر را در راه بتهاى خود قربانى مى‌كردند.

زمخشرى گفته: جمله‌(وَ يَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ ...) كنايه از ذبح و نحر است‌[3] ولى اين گفتار از اين نظر بعيد است كه مى‌دانيم در اين كلام عنايت خاصى به ذكر اسم خداى تعالى هست، و اگر عبارت را كنايه بگيريم، در كنايه عنايت تنها متوجه مكنى عنه (منظور واقعى) است، نه خود كنايه. و از كلام بعضى از مفسرين‌[4] بر مى‌آيد كه خواسته‌اند بگويند: مراد مطلق ذكر خدا در ايام حج است، نه تنها بردن نام خدا در هنگام ذبح. ولى اين حرف صحيح نيست.

[1] مفردات راغب، ماده بهم .

[2] مفردات راغب، ماده نعم .

[3] تفسير كشاف، ج 3، ص 153.

[4] مجمع البيان، ج 7، ص 81 و منهج الصادقين، ج 6، ص 157 و ابو الفتوح رازى، ج 8، ص 95.