مگر ندانى كه هر كه در آسمانها و در زمين هست با خورشيد و ماه و ستارگان و كوه‌ها و درختان و جانوران و بسيارى مردمان خدا را سجده مى‌كنند و بسيارى نيز عذاب بر آنها محقق شده و هر كس كه خدا خوارش كند ديگر كسى نيست كه او را گرامى بدارد كه خدا هر چه بخواهد مى‌كند (18).

اين دو طايفه دشمنان هم هستند كه در مورد پروردگارشان با يكديگر مخاصمه كرده‌اند، و كسانى كه كافرند برايشان جامه‌هايى از آتش بريده شده و از بالاى سرهايشان آب جوشان ريخته مى‌شود (19).

كه امعاء ايشان را با پوستها بگدازد (20).

و برايشان گرزهايى آهنين آماده است (21).

هر وقت بخواهند از آن شدت و محنت در آيند بدان باز گردانيده شوند (گويند) عذاب سوزان را بچشيد (22).

خدا كسانى را كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‌اند به بهشتهايى مى‌برد كه در آن جويها روان است، در آنجا دستبندها از طلا و مرواريد زيور كنند و لباسشان در آنجا ديبا خواهد بود (23).

آنان به گفتار نيك هدايت شده‌اند و به راه ستوده رهنمايى گشته‌اند (24).

بيان آيات‌

بعد از آنكه در آيات سابق اختلاف مردم و خصومت آنان را در باره خداى سبحان نقل كرد كه يكى تابع پيشوايى گمراه كننده است و ديگرى پيشوايى است گمراه كننده كه بدون علم در باره خدا جدال مى‌كند، و يكى ديگر مذبذب و سرگردانى است كه خدا را در يك صورت مى‌پرستد و در ساير صور به شرك قبلى خود بر مى‌گردد و ديگرى به خداى سبحان ايمان دارد و عمل صالح مى‌كند، اينك در اين آيات مى‌فرمايد كه خدا عليه ايشان شهادت مى‌دهد و به زودى در روز قيامت ميان آنان داورى مى‌كند در حالى كه همه خاضع و مقهور او هستند و در برابر عظمت و كبرياى او به سجده در مى‌آيند، سجده حقيقى- و لو اينكه بعضى از اينان يعنى آنهايى كه عذاب بر آنان حتمى شده بر حسب ظاهر از سجده امتناع كنند- آن گاه اجر مؤمنين و كيفر غير مؤمنين را بعد از فصل قضاء در قيامت بيان مى‌كند.

[مراد از(الَّذِينَ آمَنُوا)،(الَّذِينَ هادُوا)، نصارى ، صابئين ، مجوس و(الَّذِينَ أَشْرَكُوا) كه فرمود: خدا در قيامت بين آنان حكم به حق مى‌كند ]

(إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ الَّذِينَ هادُوا وَ الصَّابِئِينَ وَ النَّصارى‌ وَ الْمَجُوسَ وَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ ...) مراد از(الَّذِينَ آمَنُوا) به قرينه مقابله كسانى است كه به محمد بن عبد اللَّه 6 و كتاب و قرآن ايمان آوردند. و مراد از(وَ الَّذِينَ هادُوا) گروندگان به موسى و