در اين آيه از خطاب به كفار عدول كرده، و خطاب را متوجه رسول خود نموده، تا به اين وسيله به ديگران بفهماند كه ايشان لايق خطاب نيستند. و بنا بر اين توجيه، ديگر ضماير جمعى كه در آن است تنها به كفار بر مى‌گردد، نه به كفار و آلهه، هر دو.

(إِنَّ الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنى‌ أُولئِكَ عَنْها مُبْعَدُونَ) كلمه حسنى مؤنث كلمه احسن است، و وصفى است كه در جاى موصوف خود قرار گرفته، و تقدير آن عدة الحسنى- وعده‌هاى نيك و يا موعدة الحسنى مى‌باشد، كه عبارت است از نجات يا بهشت. و موعده به هر يك از اين دو در كلام خداى تعالى آمده، يك جا فرموده:(ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَ نَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيها جِثِيًّا)[1] و در جاى ديگر فرموده:(وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ)[2].

( لا يَسْمَعُونَ حَسِيسَها) ...(تُوعَدُونَ ) كلمه حسيس به معناى صوتى است كه احساس شود. و كلمه فزع اكبر به معناى ترس بزرگ است كه خداى تعالى خبر داده چنين ترسى در هنگام نفخ صور وقوع پيدا مى‌كند، و فرموده:(يَوْمَ يُنْفَخُ فِي الصُّورِ فَفَزِعَ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ مَنْ فِي الْأَرْضِ)[3].

و معناى اينكه فرمود:(تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ) اين است كه ملائكه ايشان را با بشارت استقبال مى‌كنند و مى‌گويند (هذا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ‌)- اين بود آن روزى كه وعده داده مى‌شديد.

[معناى آيه:(يَوْمَ نَطْوِي السَّماءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ ...) كه در هم پيچيده شدن آسمان را در روز قيامت حكايت مى‌كند]

(يَوْمَ نَطْوِي السَّماءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ كَما بَدَأْنا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِيدُهُ ...) در مفردات گفته: كلمه سجل به قول بعضى سنگى است كه در قديم بر آن مى‌نوشتند، ولى فعلا به هر چيزى كه بشود روى آن نوشت سجل گفته مى‌شود، هم چنان كه خداى تعالى فرموده:(كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ) يعنى مثل پيچيدن چيزى كه در آن چيزى نوشته شده باشد تا محفوظ بماند[4]. و اين روشن‌ترين و ساده‌ترين معنايى است كه براى اين كلمه گفته شده است.

[1] نجات مى‌دهيم آنان را كه تقوى پيشه كردند، و ظالمان را دو زانو در آن باقى مى‌گذاريم.

سوره مريم، آيه 72.

[2] خداوند وعده داده است مؤمنين و مؤمنات را به بهشت‌ها. سوره توبه، آيه 72.

[3] و چون در صور دميده مى‌شود همه كسانى كه در آسمانها و زمينند به فزع مى‌افتند. سوره نمل، آيه 87.

[4] مفردات راغب، ماده سجل .