و نيز از نظر آن ذيلى كه دارد يعنى جمله‌(وَ الْعاقِبَةُ لِلتَّقْوى‌) در معناى آيه‌(لَنْ يَنالَ اللَّهَ لُحُومُها وَ لا دِماؤُها وَ لكِنْ يَنالُهُ التَّقْوى‌ مِنْكُمْ)[1] مى‌باشد، پس اينكه بعضى‌[2] از مفسرين درخواست رزق را در اين آيه به درخواست رزق براى خلق، يا براى شخص رسول خدا 6 تفسير كرده‌اند صحيح نيست.

و تفسير و بحث در پيرامون جمله‌(وَ الْعاقِبَةُ لِلتَّقْوى‌) مكرر گذشته است.

و بعيد نيست كه از آيه شريفه به خاطر اينكه امر به نماز را منحصر در اهل رسول خدا 6 كرده، با اينكه در دو آيه قبل آن را منحصر در خود رسول خدا 6 كرده بود و مى‌فرمود: در چهار هنگام نماز بخوان و صبر بكن، و نيز با در نظر گرفتن اينكه آن جناب را نهى مى‌كرد از اينكه چشم به زر و زيور دنيايى كفار بدوزد، بر مى‌آيد كه اين سوره در اوائل بعثت، يا خصوص اين آيه در آن موقع نازل شده است، و از ابن مسعود هم روايت شده كه سوره طه از عتاق اول يعنى سوره‌هاى قديمى است.

(وَ قالُوا لَوْ لا يَأْتِينا بِآيَةٍ مِنْ رَبِّهِ أَ وَ لَمْ تَأْتِهِمْ بَيِّنَةُ ما فِي الصُّحُفِ الْأُولى‌).

اين آيه حكايت گفتار مشركين مكه است كه به عنوان تعريض به قرآن گفته‌اند: اين قرآن آيتى نيست كه بر نبوت دلالت كند، بايد آيتى بياورد نظير آياتى كه پيغمبران نخست آوردند، كلمه بينه به معناى شاهد بيان كننده، و يا شاهد روشن است. و بعضى‌[3] گفته‌اند:

به معناى بيان است.

هر چه باشد اينكه گفته‌اند: اگر آيتى از ناحيه پروردگارش نياورد ، منظورشان اهانت به قرآن كريم و عاجز ساختن رسول خدا 6 در آوردن آيت پيشنهادى است و جمله‌(أَ وَ لَمْ تَأْتِهِمْ بَيِّنَةُ ...) پاسخ از آن اعتراض است، و معنايش بنا بر وجه اول از دو معنايى كه براى كلمه بينة كرديم اين مى‌شود كه: مگر نيامد براى ايشان شاهدى كه شهادت دهد بر آنچه در كتابهاى نخستين- تورات و انجيل و سائر كتب آسمانى- از شرايع و حقايق معارف است، و بيان كننده آنها باشد. بله آمد، و آن قرآن است كه به وسيله مردى درس نخوانده آمده است، مردى كه هيچ سابقه مراجعه به معلمى كه تعليمش دهد، و تلقينش كند

[1] از گوشت و خون قربانى‌ها چيزى به خدا نمى‌رسد، و ليكن تقوايى كه از شما سر زند عايد او مى‌گردد. سوره حج، آيه 37.

[2] ( 2، 3) مجمع البيان، ج 7، ص 37.

[3] ( 2، 3) مجمع البيان، ج 7، ص 37.