كرده است.

پس معلوم شد كه مراد از اهتداء در آيه شريفه همان شرطى است كه ساير آيات قرآنى نيز بدان راهنمايى فرموده و آن عبارت است از پيروى پيغمبر در امر دين و دنيا، و به عبارت ديگر اهتداء به ولايت رسول خدا 6 است.

اين را گفتيم تا حال آنچه در تفسير جمله‌(ثُمَّ اهْتَدى‌) گفته‌اند روشن شود و معلوم گردد كه هيچ يك صحيح نيست، مثلا بعضى‌[1] گفته‌اند: معناى اهتداء اين است كه شخص ملازم ايمان باشد، يعنى در ايمانش استمرار داشته باشد، و ما دام الحياة بر آن پايدار باشد.

بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند كه: معنايش اين است كه در ايمان خودش شك نكند. بعضى‌[3] ديگر گفته‌اند: يعنى به سنت رسول خدا 6 عمل كند، و راه بدعت را نرود، بعضى‌[4] ديگر گفته‌اند: اهتداء اين است كه بداند براى عملش ثوابى است كه با آن پاداش داده مى‌شود. بعضى‌[5] ديگر گفته‌اند اهتداء عبارت است از پاك كردن دل از اخلاق ذميمه و زشت. بعضى‌[6] ديگر گفته‌اند: عبارت است از اينكه عقيده خود را از اينكه دچار خرافات گردد حفظ كند و نگذارد از هيچ جهت اعتقاد باطل و مخالف حق با آن آميخته گردد. چون اهتداء به اين معنا چيزى است زائد بر ايمان و عمل صالح، و منظور همه اين مفسرين هم اين است كه براى اهتداء معنايى بياورند كه غير از ايمان به خدا و عمل صالح، و چيزى زائد بر آن باشد، ولى براى هيچ يك از آنها دليلى نيست.

[بيان آيات راجع به رفتن موسى 7 به طور و گمراه شدن بنى اسرائيل با پرستش گوساله سامرى و باز گشت موسى 7 به سوى آنان و ...]

( وَ ما أَعْجَلَكَ عَنْ قَوْمِكَ يا مُوسى‌) ...(لِتَرْضى‌ ).

اين آيه حكايت گفتگويى است كه ميان خداى سبحان و موسى در باره ميعاد طور واقع شده كه آن هنگامى كه تورات در طور نازل مى‌شد، و داستانش در سوره اعراف مفصلا آمده.

ظاهر سياق مى‌رساند كه پرسش خداى تعالى پرسش از علت جلو افتادن موسى از بنى اسرائيل در رفتن به طور است، گويا جا داشت موسى بايستد تا قوم خود را هم همراه ببرد يعنى با هم بروند، چرا او عجله كرد و جلو افتاد؟ (وَ ما أَعْجَلَكَ عَنْ قَوْمِكَ يا مُوسى‌)- اى موسى! چه چيزى تو را بر آن وا داشت كه از قومت جلو بيفتى؟ در پاسخ عرضه داشت:(هُمْ أُولاءِ عَلى‌ أَثَرِي) يعنى قوم من اين است، دارند دنبالم مى‌آيند، و به زودى به من ملحق مى‌شوند،

[1] ( 1، 2) مجمع البيان، ج 7، ص 23.

[2] ( 1، 2) مجمع البيان، ج 7، ص 23.

[3] مجمع البيان، ج 7، ص 23.

[4] ( 4، 5، 6) روح المعانى، ج 16، ص 241.

[5] ( 4، 5، 6) روح المعانى، ج 16، ص 241.

[6] ( 4، 5، 6) روح المعانى، ج 16، ص 241.