نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 14 صفحه : 205
خطير است، و اين طاغيه و درباريانش، و نيز
امتش مغرور عزت و سلطنت خود شدهاند، و شرك و وثنيت در دلهاشان ريشه دوانيده و ياد
خداى را به كلى از دلهاشان برده، به علاوه، عزت فرعون و شوكت درباريانش چشم بنى
اسرائيل را پر كرده، و دلهاشان را مدهوش ساخته، به كلى مرعوب سلطنت او شدهاند، در
نتيجه آنها نيز از اين راه، خداى را فراموش كرده و تنها به ياد فرعونند، خلاصه ياد
فرعون ديگر جايى خالى در دلهاشان براى ياد خدا باقى نگذاشته.
در نتيجه اين امر يعنى امر رسالت و دعوت، در پيروزيش سخت محتاج به
تنزيه تو از شرك و ذكرت به ربوبيت و الوهيت دارد، تا در اثر كثرت اين دو، ياد تو
در دلهاشان رخنه كرده، رفته رفته به خود آيند و ايمان آورند، و اين ذكر و تسبيح
بسيار، كارى نيست كه از من به تنهايى بر آيد، پس هارون را وزيرم كن، و مرا با او
تاييد نموده شريكش در كارهايم قرار ده، تا به اتفاق او بسيار تسبيحت گفته، بسيار
ذكرت گوييم، بلكه به اين وسيله امر دعوت موفقيتى به دست آورد، و سودى ببخشد.
با اين بيان اولا وجه تعلق و ارتباط(كَيْ نُسَبِّحَكَ ...) به ما قبلش روشن مىگردد.
و ثانيا وجه اينكه چرا كلمه كثيرا مكرر ذكر شد روشن
مىشود و آن، اين است كه از باب تكرار نيست، چون هر يك از ذكر و تسبيح جداگانه و
براى خود بايد بسيار باشد، و اگر مىگفت تو را بسيار ذكر و تسبيح
گوييم كثرت آن دو را مجموعا مىرسانيد، و حال آنكه مقصود كثرت مجموع نبود.
و ثالثا وجه مقدم داشتن تسبيح بر ذكر روشن مىشود، چون مراد از
تسبيح، تنزيه خداى تعالى از شريك و مبارزه با الوهيت آلهه، و ابطال ربوبيت آنها
است، تا دعوت به ايمان به خداى يگانه كه همان ذكر است در دلها جاى خود را باز كند،
پس تسبيح از قبيل دفع مانع است، كه طبعا بر تاثير مقتضى مقدم است، البته براى اين
خصوصيات وجوه بسيار طولانى ديگرى ذكر كردهاند كه نه فائدهاى در آنها هست و نه در
نقل آنها.
(إِنَّكَ كُنْتَ بِنا بَصِيراً)-
اين جمله به ظاهرش تعليل است، نظير حجت و دليل بر جمله(كَيْ نُسَبِّحَكَ كَثِيراً ...) يعنى تو نسبت به ما، به من
و برادرم بينا بودهاى، يعنى از روزى كه ما را آفريدى، و خودت را به ما شناساندى
مىدانستى كه ما به طور مداوم با تسبيح و ذكر خود بندگيت مىكنيم، و در اين بندگى
ساعى و جدى هستيم، پس اگر او را وزير من قرار دهى و مرا با او كمك كنى و شريك در
امرم سازى امر دعوت من تكميل شده بسيار تسبيح و ذكرت مىگوييم، و بنا بر اين مراد
از اينكه فرمود بنا خود موسى و برادرش خواهد بود، ممكن هم هست مراد از
ضمير مذكور خاندانش باشد، يعنى تو اى خدا به وضع ما اهل بيت
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 14 صفحه : 205