افتاد، و چون امر غير مترقب ديد كه جماد ناگهان داراى حيات شد سخت تعجب كرد، خداى تعالى حركت آن را در آيات مورد بحث سعى ناميد، و فرمود(فَأَلْقاها فَإِذا هِيَ حَيَّةٌ تَسْعى‌) ولى در جاى ديگر آن را اهتزاز خوانده و فرموده‌(رَآها تَهْتَزُّ كَأَنَّها جَانٌّ)[1] و نيز در آيات مورد بحث آن حيوان را مار خوانده، و در جاى ديگر اژدها، و فرموده‌(فَأَلْقى‌ عَصاهُ فَإِذا هِيَ ثُعْبانٌ مُبِينٌ)[2] چون ثعبان به معناى مار بسيار بزرگ است.

(قالَ خُذْها وَ لا تَخَفْ سَنُعِيدُها سِيرَتَهَا الْأُولى‌)- يعنى آن را بگير و نترس كه به زودى به حالت اولش (عصا) بر مى‌گردانيم، اين جمله دلالت دارد بر اينكه موسى (ع) از آنچه ديده ترسيده، و در جاى ديگر آمده كه فرمود(فَلَمَّا رَآها تَهْتَزُّ كَأَنَّها جَانٌّ وَلَّى مُدْبِراً وَ لَمْ يُعَقِّبْ يا مُوسى‌ أَقْبِلْ وَ لا تَخَفْ)[3].

البته بايد دانست كه ميان خوف و خشيت فرق است، آنچه با فضيلت شجاعت منافات دارد خشيت است نه خوف كه به معناى دست زدن به مقدمات احتراز است، و انبياء (ع) از خشيت منزهند نه از خوف، هم چنان كه خداى تعالى فرمود(الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللَّهِ وَ يَخْشَوْنَهُ وَ لا يَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ)[4].

(وَ اضْمُمْ يَدَكَ إِلى‌ جَناحِكَ تَخْرُجْ بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ آيَةً أُخْرى‌).

ضم به معناى جمع كردن ميان دو چيز است، و جناح به معناى بال مرغ، و دست و بازوى آدمى و زير بغل او است، و بعيد نيست مراد از آن در اينجا همان معناى اخير باشد، زيرا در جاى ديگر در همين باره فرموده‌(أَدْخِلْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ)[5].

كلمه سوء به معناى هر بدى و زشتى است، بعضى‌[6] گفته‌اند: اين تعبير در آيه شريفه كنايه از برص است و معنايش اين است كه دست خود را جمع كن، و آن را داخل‌

[1] سوره قصص، آيه 31.

[2] ناگهان عصاى خود را افكند و اژدهاى آشكارى شد. سوره اعراف، آيه 107 و سوره شعراء، آيه 32.

[3] و چون آن را ديد كه حركت مى‌كند گويى مار است آن چنان فرار كرد كه ديگر پشت سر خود را ننگريست، گفتيم اى موسى بيا و نترس. سوره قصص، آيه 31.

[4] آنان كه رسالتهاى خداى را مى‌رسانند و از او خشيت دارند، و از احدى خشيت ندارند مگر خدا. سوره احزاب، آيه 39.

[5] دستت را داخل گريبانت كن. سوره نمل، آيه 12.

[6] تفسير فخر رازى، ج 22، ص 30.