باره مهاجرين حبشه نازل شده، و در بعضى‌[1] ديگر افراد ديگرى نام برده شده، و به زودى در بحث روايتى آمده از نظر خوانندگان خواهد گذشت.

و به هر حال عموم لفظ آيه به عموميتش باقى است، و همانطور كه گفتيم به هيچ قيدى مقيد نيست، و ظاهرا آيه شريفه متصل به جمله سابق، يعنى‌(سَيَكْفُرُونَ بِعِبادَتِهِمْ وَ يَكُونُونَ عَلَيْهِمْ ضِدًّا) باشد.

بحث روايتى‌

در تفسير قمى به سند خود از ابى بصير، از امام صادق (ع) روايت كرده كه در ذيل آيه‌(كَلَّا سَيَكْفُرُونَ بِعِبادَتِهِمْ وَ يَكُونُونَ عَلَيْهِمْ ضِدًّا) فرمود: يعنى روز قيامت، كه مقصود آن جناب اين است كه اين شركايى كه مشركين آنها را معبود خود گرفتند، روز قيامت ضد ايشان خواهند بود، و از ايشان و عبادتشان تا قيامت بيزارى خواهند جست‌[2].

[چند روايت در معناى جمله:(إِنَّما نَعُدُّ لَهُمْ عَدًّا)]

و در كافى به سند خود از عبد الاعلى مولاى آل سام روايت كرده كه گفت: از امام صادق (ع) پرسيدم آيه‌(إِنَّما نَعُدُّ لَهُمْ عَدًّا) چه معنا دارد؟ فرمود: به نظر خودت معنايش چيست؟ عرض كردم: شمردن ايام، فرمود پدران و مادران هم كه مى‌توانند حساب عمر فرزند خود را نگهدارند، بلكه مقصود شمردن نفسهاى خلق است‌[3].

و در نهج البلاغه يكى از كلمات آن حضرت اين است كه فرمود: نفس‌هاى آدمى گامهاى او است كه به سوى اجل خود بر مى‌دارد و نيز آن جناب فرمود: هر چيز شمردنى رو به كمى مى‌گذارد و بالأخره به آخر مى‌رسد، و هر چيزى كه انتظارش هست سر انجام مى‌آيد[4].

و در الدر المنثور است كه عبد بن حميد، از امام ابى جعفر محمد بن على، روايت كرده كه در تفسير جمله‌(إِنَّما نَعُدُّ لَهُمْ عَدًّا) فرمود: همه چيز را مى‌شمارد، حتى نفسها را[5].

مؤلف: اين روايت از ساير روايات عام‌تر است، و بعيد نيست كه از آن استفاده شود كه اصلا اگر در ساير روايات نفس را مصداق آيه دانسته‌اند صرفا از باب مثال بوده.

[1] تفسير طبرى، ج 16، ص 101.

[2] تفسير قمى، ج 2، ص 55.

[3] فروع كافى، ج 3، ص 259، ح 33.

[4] نهج البلاغه صبحى صالح، ص 480.

[5] الدر المنثور، ج 4، ص 284.