(مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً).

كلمه عاجلة صفت است براى موصوفى كه حذف شده و بعيد نيست كه موصوفش حيات (زندگى) باشد، به قرينه اينكه مقابل آن را در آيه بعد، آخرت آورده است.

بعضى‌[1] هم گفته‌اند كه مراد از عاجلة نعمت‌هاى عاجله است، بعضى‌[2] نيز گفته‌اند كه متاع دنياى عاجل است.

و مفردات در معناى يصليها گفته است كه اصل اين كلمه صلى و به معناى گيراندن آتش است، آن گاه از خليل نقل كرده كه گفته است: معناى صلى الكافر النار اين است كه كافر حرارت آتش را چشيد. و به همين معنا است جمله‌(يَصْلَوْنَها فَبِئْسَ الْمَصِيرُ) و بعضى گفته‌اند صلى النار به معناى داخل آتش گشت مى‌باشد و اصلى النار يعنى:

ديگرى را در آتش انداخت هم چنان كه در قرآن كريم آمده است:(فَسَوْفَ نُصْلِيهِ ناراً)[3].

و در مجمع البيان گفته: مدحور از ماده دحر به معناى دور كردن است: و مدحور يعنى مطرود و دور شده. اينكه گفته مى‌شود اللهم ادحر عنا الشيطان- يعنى خدايا شيطان را از ما دور كن [4].

خداوند متعال بعد از آنكه سنت خود را در تعذيب دنيوى، پس از دعوت رسالت، بيان نمود و متذكر شد كه همواره امتهاى انسانى را به سوى ايمان و عمل صالح راهنمايى مى‌كند، و در آخر اگر به فساد و افساد پرداختند رسولى مى‌فرستد، و اگر باز هم طغيان و فسق ورزيدند به عذاب دسته جمعيشان مبتلا مى‌سازد، اينك در اين آيه به بيان سنتش در عذاب اخروى و ثواب آن مى‌پردازد، در يك آيه بعد، عذاب اخروى را و در آيه بعد از آن، ملاك ثواب اخروى را و در آيه‌اى ديگر خلاصه گفتار و اصل كلى در اين باب را بيان مى‌فرمايد.

[مراد از عاجله در ايه‌(مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ)]

پس اينكه فرمود:(مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ) معنايش اين است كه هر كس حيات عاجله يعنى زندگى دنيا را بخواهد يعنى متاعى را از دنيا طلب كند كه نفس از آن ملتذذ و قلب بدان علاقمند است، و تعلق قلب به حيات عاجله و طلب آن، وقتى تعلق و دنياطلبى است كه فقط حيات عاجله را بخواهد، اما اگر دنيا را از اين نظر بخواهد كه وسيله نيل به‌

[1] مجمع البيان، ج 6، ص 407.

[2] روح المعانى، ج 15، ص 46.

[3] مفردات راغب، ماده صلا .

[4] مجمع البيان، ج 6، ص 406.