و خلاصه معناى آيات با در نظر گرفتن اينكه سياق آنها سياق توبيخ و ملامت است اين مى‌شود كه: خداى سبحان قرآن را نازل كرده و آن را راهنماى ملتى قرار داد كه اقوم است و اين كار بر طبق سنت الهى جريان يافته چرا كه سنت او در هدايت مردم به سوى توحيد و بندگى و به سعادت رساندن راه يافتگان و بدبخت كردن گمراهان در همه اعصار اينچنين بوده است و ليكن انسان خير را از شر و نفع دهنده را از ضرر زننده تشخيص نداده است، نسبت به آنچه كه مطابق هوى و هوس باشد عجله مى‌كند، و در نتيجه شر را به عين حرص و ولعى كه در خير از خود نشان مى‌دهد جستجو و طلب مى‌كند و حال آنكه عمل چه خير و چه شر همچون سايه دنبال آدمى است، و از يكديگر جدا شدنى نيستند بلكه در كتابى محفوظ شده تا به زودى در روز قيامت برايش بيرون آورند و در پيش رويش بگسترند، و بر سر آن بازخواستش كنند، و چون چنين است بر آدمى لازم است كه به هر چه كه دلش خواست مبادرت نورزد و در ارتكاب آن عجله نكند، بلكه در امورش قدرى توقف و تفكر نمايد تا خير و شر آن را از هم تشخيص داده و خير را برگزيده و شر را رها سازد.

(مَنِ اهْتَدى‌ فَإِنَّما يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى‌) در مفردات مى‌گويد: كلمه وزر به معناى سنگينى است كه در اصل از وزر كوه گرفته شده است، و گناه را هم به وزر تعبير مى‌كنند و هم به ثقل و در قرآن هر دو تعبير آمده است، يك جا فرموده:(لِيَحْمِلُوا أَوْزارَهُمْ كامِلَةً) و در جاى ديگر فرموده:(وَ لَيَحْمِلُنَّ أَثْقالَهُمْ وَ أَثْقالًا مَعَ أَثْقالِهِمْ) و نيز فرموده:(وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى‌) يعنى حمل نمى‌كند احدى سنگينى ديگرى را به طورى كه صاحبش به كلى از وزر فارغ شود[1].

اين آيه به منزله نتيجه، براى آيه‌(وَ كُلَّ إِنسانٍ أَلْزَمْناهُ طائِرَهُ ...) مى‌باشد، و جمله سومى يعنى‌(وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى‌) تاكيد جمله دوم است كه مى‌فرمايد:(وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها).

[هدايت هر كس به سود خود و ضلالتش عليه خود است‌(وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى‌)]

و معنايش اين است كه عمل چه نيك باشد و چه بد، ملازم و دنبال صاحبش بوده و عليه او بايگانى مى‌شود و در هنگام حساب، خود را در برابر صاحبش آفتابى مى‌كند، بنا بر اين هر كس در راه و به سوى راه قدم نهد براى خود و به نفع خود قدم نهاده و نفع هدايتش عايد خودش مى‌شود نه غير خود، و كسى هم كه در بيراهه و به سوى بيراهه قدم نهد ضرر گمراهيش به خودش برمى‌گردد و دودش به چشم خودش مى‌رود، بدون اينكه به غير خود كمترين‌

[1] مفردات راغب، ماده وزر .