و حزن و اندوه را در چهره‌هايتان آشكار سازند، بطورى كه آثار ذلت و مسكنت و خوارى و بردگى از سر و رويتان ببارد، و همه اينها به وسيله قتل عام و غارت‌ها و اسيريها كه در شما اعمال مى‌كنند صورت بگيرد .

و مقصود از مسجد در جمله:(وَ لِيَدْخُلُوا الْمَسْجِدَ كَما دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ) مسجد اقصى بيت المقدس- است و به حرف آن كس‌[1] كه گفته مراد از مسجد تمامى سرزمين بيت المقدس است، و مجازا آن را مسجد خوانده نبايد اعتنا كرد.

اين كلام دلالت بر چند نكته دارد: اول اينكه دشمنان بنى اسرائيل در نوبت اول هم داخل مسجد اقصى شده و آن را به قوه قهريه گرفتند، و اگر در قرآن كريم آن را نياورده به منظور اختصار بوده است، دوم اينكه داخل شدن در مسجد براى هتك حرمت و تخريب آن بوده، سوم اينكه اين مهاجمين و مبعوثين براى مجازات بنى اسرائيل و گرفتن انتقام از ايشان همانها بودند كه در بار اول مبعوث برايشان شدند.

و معناى جمله‌(وَ لِيُتَبِّرُوا ما عَلَوْا تَتْبِيراً) اين است كه هلاك كنند و نابود سازند هر كسى را كه بر آن دست يابند، مردم را كشته، اموال را سوزانيده، خانه‌ها را خراب و شهرها را ويران سازند.

احتمال هم دارد كه ما مصدريه و به معناى مدت باشد، و مضاف حذف شده، تقدير چنين باشد: و ليتبروا مدة علوهم تتبيرا ولى معناى اول به فهم نزديك‌تر و با سياق آيه مناسب‌تر است.

از مقايسه ميان وعد اول يعنى جمله‌(بَعَثْنا عَلَيْكُمْ عِباداً لَنا ...) و وعد دوم يعنى جمله‌(لِيَسُوؤُا وُجُوهَكُمْ ...) اين معنا به دست مى‌آيد كه وعده دوم بر بنى اسرائيل سخت‌تر بوده و در آن وعده نزديك بوده كه به كلى نابود شوند، و در دلالت بر اين معنا همين عبارت كافى است كه فرمود:(وَ لِيُتَبِّرُوا ما عَلَوْا تَتْبِيراً).

و معناى آيه اين است كه وقتى زمان وعده دوم رسيد، يعنى بنى اسرائيل افساد بار دوم خود را از حد گذراندند ما همان بندگان خود را واداشتيم تا با فراهم آوردن اسباب حزن و اندوه و تحقق بخشيدن ذلت و مسكنت آنان چهره‌هايشان را اندوهگين نموده و نيز مانند نوبت نخستين وارد مسجد اقصى شوند و هر چه را كه بر آن غلبه يافتند هلاك نموده و سرزمينهايى را كه از آن عبور كردند ويران سازند.

[1] مجمع البيان، ج 6، ص 399.