بيان آيات [معرفى زيانكارترين زيانكاران (اخسرين اعمالا) كه كارهاى بى نتيجه خود را نيكو مى‌پندارند و اعمالشان حبط شده، در قيامت وزنى ندارد]

اين آيات شش‌گانه به منزله استنتاج از آيات گذشته در اين سوره است كه دلباختگى مشركين را نسبت به زينت حيات دنيا و ركون و اطمينان به اوليائى غير از خدا و ابتلاءشان به تاريك بينى و ناشنوايى و آثار اينها در سوء عاقبت را شرح مى‌داد. و علاوه بر اينكه از آن آيات نتيجه‌گيرى مى‌كند، تمهيد و مقدمه‌اى است نسبت به آيه آخر سوره كه مى‌فرمايد:(قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ ...).

(قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمالًا).

ظاهر سياق مى‌رساند كه خطاب در اين آيه به مشركين باشد، و با لحن كنايه مى‌فرمايد: بگو مى‌خواهيد بگوييم چه كسى در عمل خاسرتر از هر كس است ... با اينكه منظور خود مخاطبين است، ولى بعد از يك آيه لحن سخن را عوض كرده نزديك به صراحت مى‌فرمايد:(أُولئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ وَ لِقائِهِ). پس معلوم مى‌شود كه منكرين نبوت و معاد كه كفر به آيات خدا و لقاء او معرف ايشان است همان مشركين هستند.

بعضى‌[1] از مفسرين گفته‌اند: اگر نفرمود: بالاخسرين عملا با اينكه اصل در تميز اين است كه مفرد آورده شود، و با اينكه مصدر هم شامل قليل و هم كثير مى‌شود، براى اين است كه اعلام كند، خسران اختصاص به يك نوع اعمال ايشان ندارد، بلكه تمامى انواع كارهاى ايشان را شامل است.

(الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعاً).

اين آيه خبر مى‌دهد از آنهايى كه در عمل از هر زيانكارى زيانكارترند. و آنها كسانى هستند كه در آيه قبلى پيشنهاد كرد كه به مشركين معرفى‌شان كند و حال معرفى مى‌كند و مى‌فرمايد كسانى هستند كه در زندگى دنيا نيز از عمل خود بهره نگرفتند، چون ضلال سعى همان خسران و بى‌نتيجگى عمل است، آن گاه دنبالش اضافه فرموده كه (وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعاً)- در عين حال گمان مى‌كنند كه كار خوبى انجام مى‌دهند ، و همين پندار است كه مايه تماميت خسران ايشان شده است.

توضيح اينكه: خسران و خسارت در كسب و كارهايى صورت مى‌گيرد كه به منظور

[1] تفسير روح المعانى، ج 16، ص 47.