- كه شايد ساحل غربى آسياى صغير باشد-(وَ وَجَدَ عِنْدَها قَوْماً قُلْنا يا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِمَّا أَنْ تُعَذِّبَ وَ إِمَّا أَنْ تَتَّخِذَ فِيهِمْ حُسْناً ) از اين رواست كه گفتيم حمله ليديا تنها از باب فساد و ظلم بوده.

آن گاه به طرف صحراى كبير مشرق، يعنى اطراف بكتريا عزيمت نمود، تا غائله قبائل وحشى و صحرانشين آنجا را خاموش كند، چون آنها هميشه در كمين مى‌نشستند تا به اطراف خود هجوم آورده فساد راه بيندازند، و انطباق آيه‌(حَتَّى إِذا بَلَغَ مَطْلِعَ الشَّمْسِ وَجَدَها تَطْلُعُ عَلى‌ قَوْمٍ لَمْ نَجْعَلْ لَهُمْ مِنْ دُونِها سِتْراً) روشن است.

و اما سد سازى كورش: بايد دانست سد موجود در تنگه كوه‌هاى قفقاز، يعنى سلسله كوه‌هايى كه از درياى خزر شروع شده و تا درياى سياه امتداد دارد، و آن تنگه را تنگه داريال مى‌نامند كه بعيد نيست تحريف شده از داريول باشد، كه در زبان تركى به معناى تنگه است، و به لغت محلى آن سد را سد دمير قاپو يعنى دروازه آهنى مى‌نامند، و ميان دو شهر تفليس و ولادى كيوكز واقع شده سدى است كه در تنگه‌اى واقع در ميان دو كوه خيلى بلند ساخته شده و جهت شمالى آن كوه را به جهت جنوبى‌اش متصل كرده است، به طورى كه اگر اين سد ساخته نمى‌شد تنها دهانه‌اى كه راه ميان جنوب و شمال آسيا بود همين تنگه بود. با ساختن آن اين سلسله جبال به ضميمه درياى خزر و درياى سياه يك حاجز و مانع طبيعى به طول هزارها كيلومتر ميان شمال و جنوب آسيا شده.

و در آن اعصار اقوامى شرير از سكنه شمال شرقى آسيا از اين تنگه به طرف بلاد جنوبى قفقاز، يعنى ارمنستان و ايران و آشور و كلده، حمله مى‌آوردند و مردم اين سرزمينها را غارت مى‌كردند. و در حدود سده هفتم قبل از ميلاد حمله عظيمى كردند، به طورى كه دست چپاول و قتل و برده‌گيريشان عموم بلاد را گرفت تا آنجا كه به پايتخت آشور يعنى شهر نينوا هم رسيدند، و اين زمان تقريبا همان زمان كورش است.

مورخان قديم- نظير هردوت يونانى- سير كورش را به طرف شمال ايران براى خاموش كردن آتش فتنه‌اى كه در آن نواحى شعله‌ور شده بود آورده‌اند. و على الظاهر چنين به نظر مى‌رسد كه در همين سفر سد مزبور را در تنگه داريال و با استدعاى اهالى آن مرز و بوم و تظلمشان از فتنه اقوام شرور بنا نهاده و آن را با سنگ و آهن ساخته است و تنها سدى كه در دنيا در ساختمانش آهن به كار رفته همين سد است، و انطباق آيه‌(فَأَعِينُونِي بِقُوَّةٍ أَجْعَلْ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُمْ رَدْماً آتُونِي زُبَرَ الْحَدِيدِ ...) بر اين سد روشن است.

و از جمله شواهدى كه اين مدعا را تاييد مى‌كند وجود نهرى است در نزديكى اين سد كه آن را نهر سايروس مى‌گويند، و كلمه سايروس در اصطلاح غربيها نام كورش‌