(قالَ هذا فِراقُ بَيْنِي وَ بَيْنِكَ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأْوِيلِ ما لَمْ تَسْتَطِعْ عَلَيْهِ صَبْراً).

كلمه هذا اشاره است به گفته موسى، يعنى اين حرف تو سبب فراق ميان من و تو شد. و يا به قول بعضى‌[1] اشاره به وقت است، يعنى حالا ديگر وقت فراق ميان من و تو رسيد. و ممكن است اشاره به خود فراق باشد، يعنى اين فراق ميان من و تو است كه فرا رسيد. كانه فراق، امرى غايب بوده حالا يعنى به محض گفتن موسى كه خوب است مزدى بگيرى فرا رسيده است.

و اگر گفت: فراق بين من و بين تو و نفرمود: فراق بين ما به خاطر تاكيد بوده.

و اگر خضر اين حرف را بعد از سؤال سوم موسى گفت و جلوتر نگفت براى اين بوده كه در آن دو نوبت موسى (ع) يا عذرخواهى مى‌كرده هم چنان كه در نوبت اول چنين كرده و يا از او مهلت مى‌خواسته هم چنان كه در نوبت دوم چنين كرد. خود موسى خضر را براى نوبت سوم معذور داشت و گفت بعد از سؤال دوم اگر بار سوم از چيزى پرسيدم ديگر با من مصاحبت مكن. بقيه جملات آيه روشن است.

[جدا شدن موسى و خضر 8 و اخبار خضر 7 موسى 7 را به تاويل اعمال خود (سوراخ) كردن كشتى، قتل نوجوان و بناى ديوار)]

(أَمَّا السَّفِينَةُ فَكانَتْ لِمَساكِينَ ...).

از اين جمله شروع كرده به تفصيل آن وعده‌اى كه اجمالا داده و گفته بود به زودى تو را خبر مى‌دهم.

جمله ان اعيبها يعنى آن را معيوب كنم. و همين خود قرينه است بر اينكه مقصود از(كُلَّ سَفِينَةٍ) هر سفينه سالم و غير معيوب بوده است.

(وَ كانَ وَراءَهُمْ مَلِكٌ)- كلمه وراء به معناى پشت سر است، و ظرفى است در مقابل ظرفى ديگر كه همان روبروى آدمى است كه به آن قدام و امام مى‌گويند، و ليكن گاهى كلمه وراء بر جوى كه در آن جو دشمنى خود را پنهان كرده و آدمى از آن غافل باشد اطلاق مى‌شود، هر چند كه پشت سر نباشد، بلكه روبرو باشد. و نيز بر جهتى كه در آن چيزى باشد كه آدمى از آن روگردان است و يا در آن چيزى باشد كه آدمى را از غير خودش به خودش مشغول مى‌كند، هر چند كه پشت سر نباشد. كانه آدمى روى خود را از آن چيز به طرف خلاف آن برمى‌گرداند، هم چنان كه خداى تعالى هر سه معنا را استعمال كرده و فرموده:(فَمَنِ ابْتَغى‌ وَراءَ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ العادُونَ)[2] و نيز فرموده:

[1] مجمع البيان، ج 6، ص 487.

[2] هر كس ما وراء اين راى بخواهد چنين كسانى تجاوزكارانند. سوره مؤمنون. آيه 7.