(فَانْطَلَقا حَتَّى إِذا لَقِيا غُلاماً فَقَتَلَهُ قالَ أَ قَتَلْتَ نَفْساً زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ لَقَدْ جِئْتَ شَيْئاً نُكْراً).

قبل از اين جمله مطلبى به منظور اختصار حذف شده، و تقدير كلام اين است كه:

موسى و خضر از كشتى بيرون شده به راه افتادند.

كلمه فقتله در جمله (حَتَّى إِذا لَقِيا غُلاماً فَقَتَلَهُ‌) با حرف فاء عطف شده بر شرط اذا و كلمه قال جزاء شرط است. اين آن نكته‌اى است كه از ظاهر كلام استفاده مى‌شود، و از همين جا معلوم مى‌شود كه عمده مطلب و نقطه اتكاء كلام بيان اعتراض موسى است، نه بيان قضيه قتل، و نظير اين نكته در آيه بعد كه مى‌فرمايد:( فَانْطَلَقا حَتَّى إِذا أَتَيا أَهْلَ قَرْيَةٍ) ...(لَوْ شِئْتَ ) نيز به چشم مى‌خورد، بر خلاف آيه قبلى كه مى‌فرمود:(فَانْطَلَقا حَتَّى إِذا رَكِبا فِي السَّفِينَةِ خَرَقَها قالَ) كه جزاء اذا در آن، جمله خرقها است. و جمله قال ... كلامى جداگانه و جديد است.

و بنا بر اين، پس اين آيات مى‌خواهد يك داستان را بيان كند كه موسى سه مرتبه يكى پس از ديگرى به خضر اعتراض كرده است نه اينكه خواسته باشد سه داستان را بيان كرده باشد كه موسى در هر يك اعتراضى نموده، پس كانه گفته شده: داستان چنين و چنان شد و موسى بر او اعتراض كرد، دوباره اعتراض كرد، بار سوم هم اعتراض كرد. پس غرض و نقطه اتكاء كلام، بيان سه اعتراض موسى است، نه عمل خضر و اعتراض موسى تا سه داستان بشود.

اين را بدان جهت گفتيم كه وجه فرق ميان اين سه آيه روشن شود كه چرا در اولى خرقها جواب اذا قرار گرفته ولى جمله قتله و وجدا و جمله اقامه در آيه دوم و سوم جواب قرار نگرفته بلكه جزء شرط و معطوف بر آن شده است؟- دقت فرمائيد.

كلمه زكية در جمله‌(أَ قَتَلْتَ نَفْساً زَكِيَّةً) به معناى طاهره است، و مراد، طهارت و پاكى او از گناه است، چون آن كسى كه به دست خضر كشته شد كودكى بوده كه به طورى كه از كلمه غلاما استفاده مى‌شود به سن بلوغ نرسيده بوده، و اين پرسش موسى پرسش انكارى بوده است.

و جمله بغير نفس معنايش اين است كه بدون اينكه او كسى را كشته باشد تا مجوز كشته شدنش به قصاص باشد چون اين بچه غير بالغ كسى را نكشته بود. و چه بسا از جمله بغير نفس استفاده شود كه مقصود از نفس اولى هم جوانى بالغ است يعنى آنكه به دست خضر كشته شده نيز بالغ بوده، و كلمه غلام هم مطلق است، يعنى هم جوان نابالغ را