نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 13 صفحه : 460
و شركاى ايشان محل هلاكتى قرار داديم. و
مفسرين آن را به آتش يا محلى از آتش كه مشركين و شركاء در آن هلاك مىشوند تفسير
كردهاند. و ليكن دقت در كلام خداى تعالى با اين تفسير نمىسازد، زيرا آيه شريفه
شركاء را مطلق آورده كه خواه ناخواه شامل ملائكه و بعضى از انبياء و اولياء نيز
مىشود، و مخصوصا با در نظر گرفتن اينكه ضمير هم: ايشان را كه ضمير
ذوى العقول است در چند جا به شركاء برگردانيده، ديگر چطور ممكن است بگوييم خداوند
انبياء و اولياء و ملائكه را در آتش مىبرد، و هيچ دليلى نداريم كه دلالت كند بر
اينكه مقصود از ضميرهاى مذكور طاغيان از جن و انس است، و اگر بگويى همين كه
فرموده ميان مشركين و شركاء موبق قرار داديم دليل بر اين اختصاص است،
مىگوييم اين دليل همان مدعا است.
لا جرم بايد گفت: شايد مراد از قرار دادن موبق ميان آنها اين باشد كه
ما رابطه ميان آنان را باطل كرديم، و آن را برداشتيم، چون مشركين در دنيا
مىپنداشتند كه ميان آنان و شركاء رابطه ربوبيت و مربوبيت و يا رابطه سببيت و
مسببيت برقرار است، لذا بطلان اين پندار را به طور كنايه تعبير به جعل موبق كرده و
فرموده ميان آن دو هلاكت قرار داديم، نه اينكه خود آن دو طرف را هلاك كرده باشد.
همين معنا را با اشاره لطيفى بيان نموده از دعوت نخستين ايشان به
نداء تعبير كرده و فرموده:(نادُوا
شُرَكائِيَ) زيرا از آنجايى كه كلمه نداء صدا زدن از دور است معلوم مىشود فاصله
دورى ميان اين دو طرف مىافتد.
و به مثل همين معنا اشاره مىكند خداوند در كلام خود در آيه(وَ ما نَرى مَعَكُمْ شُفَعاءَكُمُ الَّذِينَ زَعَمْتُمْ
أَنَّهُمْ فِيكُمْ شُرَكاءُ لَقَدْ تَقَطَّعَ بَيْنَكُمْ وَ ضَلَّ عَنْكُمْ ما
كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ)[1] و آيه(ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ
أَشْرَكُوا مَكانَكُمْ أَنْتُمْ وَ شُرَكاؤُكُمْ فَزَيَّلْنا بَيْنَهُمْ وَ قالَ
شُرَكاؤُهُمْ ما كُنْتُمْ إِيَّانا تَعْبُدُونَ)[2].
در اينكه از مشركين به مجرمين تعبير فرموده فهميده مىشود كه حكم عام
است و همه صاحبان گناهان و جرائم را شامل مىشود و مراد از ظن به طورى
كه گفتهاند علم
[1] شفيعان شما را كه آنها را با خدا شريك در ملك خود
مىپنداشتيد نمىبينم. آرى، امروز رابطه ميان شما قطع شد و آنچه مىپنداشتيد سراب
گرديد. سوره انعام آيه 94.
[2] سپس به آنان كه شرك ورزيدند مىگوييم به جاى باشيد شما و
شركايتان، پس ما بينشان جدايى مىافكنيم شركاءشان هم گفتند: شما ما را
نمىپرستيديد. سوره يونس آيه 28.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 13 صفحه : 460