علم و قدرت و قوت خدا آن را اقتضاء مى‌كند، و همچنين ساير صفات- دقت فرمائيد.

از اينجا معلوم مى‌شود عدم صحت قول بعضى‌[1] كه گفته‌اند: منظور معناى مجازى وجه خدا يعنى رضايت خدا و اطاعت مرضى، رضاى او است، چون وقتى كسى از كسى راضى شد بدو روى مى‌آورد، خدا هم وقتى از ما راضى شد به ما روى مى‌آورد، هم چنان كه وقتى خشم كرد روى مى‌گرداند. و نيز اينكه بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: منظور از وجه ذات است و در حقيقت مضاف آن حذف شده و تقدير ذات وجه بوده، و معناى آيه اين است كه مى‌خواهند به ذاتى داراى وجه تقرب جويند. و همچنين اينكه بعضى‌[3] گفته‌اند: مراد از آن توجه است.

و اينكه فرمود: پروردگارشان را صبح و شام مى‌خوانند مقصود از خواندن به صبح و شام استمرار بر دعا و عادت كردن به آن است به طورى كه دائما به ياد خدايند و او را مى‌خوانند، چون دوام هر چيزى، به تكرر صبح بعد از شام و شام بعد از صبح آن چيز است، پس در حقيقت جمله مورد بحث بر طريق كنايه آمده است.

بعضى‌[4] گفته‌اند: مراد از دعاى صبح و شام، نماز صبح و شام است. و بعضى‌[5] ديگر گفته‌اند: فرائض يوميه است، و ليكن هيچ يك به نظر درست نمى‌آيد.

و در جمله‌(وَ لا تَعْدُ عَيْناكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا) اصل معناى عدو به طورى كه راغب‌[6] تصريح كرده تجاوز است. و اين تجاوز معنايى است كه در تمامى مشتقات و موارد استعمال اين ماده وجود دارد.

در قاموس گفته: عدا الامر به معناى از اين امر تجاوز كرد مى‌باشد و عدا عن الامر به معناى ترك اين امر كرد است‌[7]. و بنا بر اين، معناى جمله مورد بحث اين مى‌شود كه: ديدگانت را از آنان مبر (يعنى رهايشان مكن) و ديدگانت تركشان نكند، و خلاصه براى خاطر زينت حيات دنيا اينان را رها مكن.

و ليكن بعضى‌[8] گفته‌اند: اگر كلمه مزبور يعنى تعد به معناى تجاوز بود هرگز با حرف عن متعدى نمى‌شد، زيرا تجاوز هيچ وقت با اين حرف متعدى نمى‌شود، مگر آنكه به معناى عفو باشد، و لذا زمخشرى در كشاف گفته: در جمله‌(وَ لا تَعْدُ عَيْناكَ عَنْهُمْ) چون‌

[1] ( 1 و 2 و 3) روح المعانى، ج 15، ص 262.

[2] ( 1 و 2 و 3) روح المعانى، ج 15، ص 262.

[3] ( 1 و 2 و 3) روح المعانى، ج 15، ص 262.

[4] ( 4 و 5) روح المعانى، ج 15، ص 262.

[5] ( 4 و 5) روح المعانى، ج 15، ص 262.

[6] مفردات راغب، ماده عدا .

[7] قاموس، ماده عدا .

[8] روح المعانى، ج 15، ص 263.