كلمه كن كه همان كلمه ايجادى است كه عبارت از خود ايجاد است و ايجاد هم عبارت است از وجود هر چيز، ليكن نه از هر جهت بلكه وجود هر چيز از جهت استنادش به خداى تعالى و اينكه وجودش قائم به ذات است، اين معناى امر خدا است، و از جمله دليلهايى كه مى‌رساند وجود اشياء از جهت استنادش به ذات پروردگار و با قطع نظر از اسباب وجودى ديگر كلام خدا هستند آيه ذيل است كه مى‌فرمايد:(وَ ما أَمْرُنا إِلَّا واحِدَةٌ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ)[1] كه امر خداى را بعد از آنكه يگانه معرفى نموده به لمح بصر تشبيه نموده است كه منظور از آن نفى تدريجى بودن است و از آن فهميده مى‌شود كه موجودات خارج با اينكه تدريجا و به وسيله اسباب مادى موجود گشته و منطبق بر زمان و مكان هستند معذلك جهتى دارند كه آن جهت عارى از تدريج، و خارج از حيطه زمان و مكان است و از اين جهت امر خدا و قول و كلمه او شمرده شده است و اما از جهت اينكه در مسير سلسله علل و اسباب قرار داشته و بر زمان و مكان منطبق مى‌گردد از اين جهت امر خدا نيست بلكه خلق خداست هم چنان كه فرمود:(أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ)[2] پس امر، عبارت است از وجود هر موجود از اين نقطه نظر كه تنها مستند به خداى تعالى است، و خلق، عبارت است از وجود همان موجود از جهت اينكه مستند به خداى تعالى است با وساطت علل و اسباب.

اين معنا از كلام ديگر خداى سبحان به خوبى استفاده مى‌شود كه فرمود(إِنَّ مَثَلَ عِيسى‌ عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ قالَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ)[3] زيرا در اين آيه نخست خلقت آدم را ذكر نموده و ارتباط آن را با خاك كه يكى از اسباب است بيان مى‌كند سپس همان وجود را بدون ارتباطش به چيزى با تعبير كن خاطر نشان مى‌سازد (دقت فرمائيد).

و همچنين نظير اين آيه است آيه‌( ثُمَّ جَعَلْناهُ نُطْفَةً فِي قَرارٍ مَكِينٍ ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً) ...(ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ )[4] زيرا ايجاد

[1] و فرمان ما در عالم يكى است در سرعت به مانند چشم به هم زدنى انجام يابد. سوره قمر، آيه 50.

[2] آگاه باشيد كه ملك آفرينش خاص خدا است و حكم نافذ فرمان او است. سوره اعراف، آيه 54.

[3] همانا مثل خلقت عيسى( در خارق العاده بودن) از جانب خدا مثل خلقت آدم ابو البشر است كه خدا او را از خاك بساخت سپس بدان خاك گفت بشرى به حد كمال باش چنان گشت. سوره آل عمران، آيه 59.

[4] پس آن گاه او را نطفه گردانيده و در جاى استوار( صلب و رحم) قرار داديم آن گاه نطفه را علقه و علقه را گوشت پاره و باز آن گوشت را استخوان و سپس بر استخوانها گوشت پوشانيديم پس از آن خلقتى ديگر انشاء نموديم. سوره مؤمنون، آيه 14.