غير از ملائكه است.

و نيز قرآن كريم كه يك جا آن را به قدس و جايى ديگر به امانت توصيف كرده است- و به زودى خواهد آمد- به خاطر اين است كه چون روح از خيانت و قذارتهاى مادى و پليديهاى معنوى و از معايب و امراضى كه روحهاى انسانى آلوده به آنها است پاك و منزه است.

و اين روح هر چند غير از ملائكه است، ليكن جز در امر وحى و تبليغ- هم چنان كه از آيه‌(يُنَزِّلُ الْمَلائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلى‌ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ ...)[1] استفاده مى‌شود- همراه ملائكه هست.

از سوى ديگر مى‌بينيم يك جا آورنده قرآن را به نام جبرئيل معرفى نموده و مى‌فرمايد:

(قُلْ مَنْ كانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلى‌ قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ)[2] و در جاى ديگر همين جبرئيل را روح الامين خوانده و آورنده قرآنش ناميده و فرموده:(نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ عَلى‌ قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ بِلِسانٍ عَرَبِيٍّ مُبِينٍ)[3] و نيز فرموده:(قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّكَ)[4] و روح را كه به وجهى غير ملائكه است به جاى جبرئيل كه خود از ملائكه است آورنده قرآن دانسته است، پس معلوم مى‌شود جبرئيل آورنده روح است و روح حامل اين قرآن خواندنى است.

از همين جا آن گره و مشكلى كه در آيه‌(وَ كَذلِكَ أَوْحَيْنا إِلَيْكَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا)[5] بود حل مى‌شود، و معلوم مى‌گردد كه مراد از وحى روح در آيه مزبور نازل كردن روح القدس است به رسول خدا 6، و نازل كردن روح القدس براى آن جناب همان وحى قرآن است به او، چون همانطور كه بيان شد حامل قرآن روح القدس است، پس اجبارى نيست كه ما هم مانند بعضى كه در چند سطر قبل نقل كرديم مراد از روح را در آيه شريفه قرآن بگيريم.

[1] خدا فرشتگان و روح را به امر خود بر هر كه از بندگان خواهد مى‌فرستد ... سوره نحل، آيه 2.

[2] بگو اى پيامبر هر كه با جبرئيل دشمن است‌[ با خدا دشمن است‌] زيرا او به فرمان خدا قرآن را به قلب پاك تو رساند. سوره بقره، آيه 97.

[3] جبرئيل( روح الامين) نازل گردانيد و آن را بر قلب تو فرود آورده تا به حكمت و اندرزهاى آن خلق را متذكر ساخته و از عقاب خدا بترسانى( و مردم را) به زبان عربى فصيح( هدايت كنى). سوره شعراء، آيه 195.

[4] بگو روح القدس از ناحيه پروردگارت آورده. سوره نحل، آيه 102.

[5] و همين گونه ما روح خود را به فرمان خويش براى وحى به تو فرستاديم. سوره شورى، آيه 52.