نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 13 صفحه : 214
كشنده بفرستد و شما را و كشتى شما را خرد
نموده و غرقتان سازد؟ نه، چنين تامينى نداريد، كسى را هم نداريد كه بعد از غرق شدن
از شما دفاع نموده و به خدا اعتراض كند كه چرا چنين كردى.
و در جمله(ثُمَّ لا تَجِدُوا لَكُمْ
عَلَيْنا بِهِ تَبِيعاً) التفات از غيبت
به تكلم با غير به كار رفته، قبلا خداى تعالى غايب فرض شده بود، و
ضمير غايب (بفرستد) (حفظ كند) (برگرداند) به او بر مىگشت، ولى ناگهان در اين جمله
به صورت متكلم با غير (علينا- بر ما) درآمده، و گويا نكته اين التفات اين باشد كه
مىخواهد اين آيه را با آيات بعدى كه سياق متكلم مع الغير را دارد در يك سياق در
آورد.
اين آيه در سياق منت نهادن است، البته منتى آميخته با عتاب، گويى
خداى تعالى پس از آنكه فراوانى نعمت و تواتر فضل و كرم خود را نسبت به انسان ذكر
نمود و او را براى به دست آوردن آن نعمتها و رزقها و براى اينكه زندگيش در خشكى به
خوبى اداره شود سوار بر كشتيش كرد. و او پروردگار خود را فراموش نموده و از وى رو
گردانيد، و از او چيزى نخواست و بعد از نجات از دريا باز هم روش نخست خود را از سر
گرفت با اينكه همواره در ميان نعمتهاى او غوطهور بوده اينك در اين آيه خلاصهاى
از كرامتها و فضل خود را مىشمارد، باشد كه انسان بفهمد پروردگارش نسبت به وى
عنايت بيشترى دارد، و مع الأسف انسان اين عنايت را نيز مانند همه نعمتهاى الهى
كفران مىكند.
از همين جا معلوم مىشود كه مراد از آيه، بيان حال جنس بشر است،
صرفنظر از كرامتهاى خاص و فضائل روحى و معنوى كه به عدهاى اختصاص داده، بنا بر
اين اين آيه مشركين و كفار و فاسقين را زير نظر دارد، چه اگر نمىداشت و مقصود از
آن انسانهاى خوب و مطيع بود معناى امتنان و عتاب درست درنمىآمد.
پس اينكه فرمود:(وَ لَقَدْ
كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ) مقصود از تكريم اختصاص دادن
به عنايت و شرافت دادن به خصوصيتى است كه در ديگران نباشد، و با همين خصوصيت است
كه معناى تكريم با تفضيل فرق پيدا مىكند، چون تكريم
معنايى است نفسى و در تكريم كارى به غير نيست، بلكه تنها شخص مورد تكريم مورد نظر
است كه داراى شرافتى و كرامتى بشود، به خلاف تفضيل كه منظور از آن اين است كه شخص
مورد تفضيل از ديگران برترى يابد، در حالى كه او با ديگران در اصل آن عطيه شركت
دارد.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 13 صفحه : 214