و تو را به واقعه بدر و پيروزى در آن واقعه و شكستن دشمن نويد داديم و آن نويد را در جمله‌(سَيُهْزَمُ الْجَمْعُ وَ يُوَلُّونَ الدُّبُرَ) و جمله‌(قُلْ لِلَّذِينَ كَفَرُوا سَتُغْلَبُونَ وَ تُحْشَرُونَ) و جملاتى ديگر محقق ساخته و آن گاه بر حسب عادتى كه در خبر دادن دارد فرموده است خداوند به مردم احاطه دارد.

و در بحبوحه‌اى كه دو دشمن به جان هم افتاده بودند و رسول خدا 6 با ابى بكر در عريش قرار داشت و دعا مى‌كرد كه: اللهم انى اسئلك عهدك و وعدك- خدايا از همان عهد و وعده‌اى كه دادى درخواست مى‌كنم ، آن گاه از عريش بيرون آمد در حالى كه زرهى به تن داشت، مردم را عليه دشمن تحريك نموده و مى‌فرمود:(سَيُهْزَمُ الْجَمْعُ وَ يُوَلُّونَ الدُّبُرَ) به زودى جمعشان پراكنده گشته و پا به فرار مى‌گذارند.

و شايد خداى تعالى در عالم رؤيا قتلگاه ايشان را هم به آن جناب نشان داده باشد، چون وقتى به چاه بدر رسيد اشاره به زمين كرد و فرمود: مثل اينكه قتلگاه دشمن را مى‌بينم، آن گاه فرمود: اينجا قتلگاه فلانى و اينجا از آن فلانى است، همين گفته‌ها به عنوان وحيى كه به رسول خدا 6 شده به گوش قريش رسيد و فهميدند كه در خواب قتلگاه چه كسانى به وى نمودار شده در مقابل مسخره‌اش كردند و قاه قاه خنديدند، و در استهزاء آن جناب شتابزدگى هم داشتند.

و وقتى شنيدند كه مى‌خواند:(إِنَّ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ طَعامُ الْأَثِيمِ) آن را نيز به باد مسخره گرفته و گفتند: محمد از يك طرف مى‌گويد جهنم سنگ را هم مى‌سوزاند از طرفى ديگر مى‌گويد از ميان آن درخت سبز مى‌شود! زمخشرى در معناى آيه چنين ادامه مى‌دهد كه اين آيات به منظور تخويف و ترساندن بندگان نازل شده و مشركين در روز بدر به عذاب دنيا كه عبارت از كشته شدن باشد مبتلا شدند، اين بود تفسيرى كه زمخشرى براى آيه كرده‌[1]، آن گاه وقتى به مساله رؤيا مى‌رسد گفته‌هاى قبلى خود را فراموش نموده و آن را با مساله معراج تطبيق مى‌كند.

[رد وجه ديگرى كه رؤيا را به جنگ بدر مربوط دانسته است‌]

از اينجا معلوم مى‌شود كه وى تفسير رؤيا را به معراج نپسنديده و خواسته است بگويد كه در روايت چنين آمده، آن گاه از آن صرفنظر كرده و خودش به رؤياى واقعه بدر قبل از وقوع آن تفسير نموده.

زمخشرى هر چند به اين وسيله از تفسير رؤيا به معراج فرار كرده، و ليكن در محذور

[1] كشاف، ج 2، ص 675.