نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 13 صفحه : 110
پس آيه شريفه نمىخواهد حكم را منحصر در
دوران پيرى پدر و مادر كند، بلكه مىخواهد وجوب احترام پدر و مادر و رعايت احترام
تام در معاشرت و سخن گفتن با ايشان را بفهماند، حال چه در هنگام احتياجشان به
مساعدت فرزند و چه در هر حال ديگر، و معناى آيه روشن است.
كلمه خفض جناح (پر و بال گستردن) كنايه است از مبالغه در
تواضع و خضوع زبانى و عملى، و اين معنا از همان صحنهاى گرفته شده كه جوجه بال و
پر خود را باز مىكند تا مهر و محبت مادر را تحريك نموده و او را به فراهم ساختن
غذا وادار سازد، و به همين جهت كلمه جناح را مقيد به ذلت كرده و فرمود:(جَناحَ الذُّلِّ) و
معناى آيه اين است كه:
انسان بايد در معاشرت و گفتگوى با پدر و مادر طورى روبرو شود
كه پدر و مادر تواضع و خضوع او را احساس كنند، و بفهمند كه او خود را در برابر
ايشان خوار مىدارد، و نسبت به ايشان مهر و رحمت دارد .
اين در صورتى است كه ذل به معناى خوارى باشد، و اگر به معناى
مطاوعه باشد از گستردن بال مرغان جوجهدار ماخوذ شده كه از در مهر و محبت بال خود
را براى جوجههاى خود باز مىكنند تا آنها را زير پر خود جمع آورى نمايند، و از
سرما و شكار شدن حفظ كنند.
و در اينكه فرمود: و بگو پروردگارا ايشان را رحم كن آن چنان كه
ايشان مرا در كوچكيم تربيت كردند دوران كوچكى و ناتوانى فرزند را به يادش
مىآورد، و به او خاطرنشان مىسازد، در اين دوره كه پدر و مادر ناتوان شده تو بياد
دوره ناتوانى خود باش و از خدا بخواه كه خداى سبحان ايشان را رحم كند، آن چنان كه
ايشان تو را رحم نموده و در كوچكيت تربيت كردند.
در مجمع البيان مىگويد: اين آيه دلالت دارد بر اينكه دعاى فرزند
براى پدر و مادرش كه از دنيا رفتهاند مسموع است، زيرا اگر مسموع نبود و براى آنها
اثرى نداشت معنا نداشت كه در اين آيه امر به دعا كند[1].
مؤلف: ليكن آيه بيش از اين دلالت ندارد كه دعاى فرزند در مظنه اجابت
است و چنين دعائى بىخاصيت نيست، زيرا هم گفتيم كه ممكن است به اجابت رسد و هم
اينكه ادبى است دينى كه فرزند از آن استفاده مىبرد، و لو در موردى مستجاب نشود، و
پدر و مادر از