نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 13 صفحه : 109
رانده كه: تحسنوا بالوالدين احسانا و
احسان در فعل، مقابل بدى و آزار است.
[نيكى كردن به والدين، از مهمترين واجبات بعد از توحيد]
معلوم مىشود مساله احسان به پدر و مادر بعد از مساله توحيد خدا
واجبترين واجبات است هم چنان كه مساله عقوق بعد از شرك ورزيدن به خدا از بزرگترين
گناهان كبيره است، و به همين جهت اين مساله را بعد از مساله توحيد و قبل از ساير
احكام اسم برده و اين نكته را نه تنها در اين آيات متذكر شده، بلكه در موارد
متعددى از كلام خود همين ترتيب را به كار بسته.
در سوره انعام پيرامون تفسير آيه 151 كه شبيه به آيه مورد بحث است
گذشت كه گفتيم رابطه عاطفى ميان پدر و مادر از يك طرف و ميان فرزندان از طرف ديگر
از بزرگترين روابط اجتماعى است كه قوام و استوارى جامعه انسانى بدانها است، و همين
وسيلهاى است طبيعى كه زن و شوهر را به حال اجتماع نگهداشته و نمىگذارد از هم جدا
شوند، بنا بر اين از نظر سنت اجتماعى و به حكم فطرت، لازم است آدمى پدر و مادر خود
را احترام كند و به ايشان احسان نمايد زيرا كه اگر اين حكم در اجتماع جريان نيابد
و فرزندان با پدر و مادر خود معامله يك بيگانه را بكنند قطعا آن عاطفه از بين رفته
و شيرازه اجتماع به كلى از هم گسيخته مىگردد.
كلمه اما مركب است از ان شرطيه و
ماى زائده، و اگر اين ما، زائده نبود جائز نبود كه نون تاكيد ثقيله در آخر
فعل شرط كه يبلغ باشد، در آيد، اثر ماء زائده اين است كه چنين كارى را
تجويز مىكند.
كلمه كبر به معناى بزرگسالى است، و كلمه اف
مانند كلمه آخ در فارسى، انزجار را مىرساند، و كلمه نهر
به معناى رنجاندن است كه يا با داد زدن به روى كسى انجام مىگيرد و يا با درشت حرف
زدن، اگر حكم را اختصاص به دوران پيرى پدر و مادر داده از اين جهت بوده كه پدر و
مادر، در آن دوران سختترين حالات را دارند، و بيشتر احساس احتياج به كمك فرزند
مىنمايند، زيرا از بسيارى از واجبات زندگى خود ناتوانند، و همين معنا يكى از آمال
پدر و مادر است كه همواره از فرزندان خود آرزو مىكنند، آرى روزگارى كه پرستارى از
فرزند را مىكردند و روزگار ديگرى كه مشقات آنان را تحمل مىنمودند، و باز در
روزگارى كه زحمت تربيت آنها را به دوش مىكشيدند، در همه اين ادوار كه فرزند از
تامين واجبات خود عاجز بود آنها اين آرزو را در سر مىپروراندند كه در روزگار پيرى
از دستگيرى فرزند برخوردار شوند.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 13 صفحه : 109