مسلمانى قلب است و اين همان است كه آيه‌(إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ وَ لكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْراً) بيان مى‌كند[1].

و در همان كتاب به سند خود از مسعدة بن صدقه روايت مى‌كند، كه گفت: مردى به امام صادق (ع) عرض كرد: مردم از على (ع) روايت مى‌كنند كه در منبر كوفه فرموده است: اى مردم! به زودى شما را مى‌خوانند كه به من ناسزا بگوئيد، شما هم بگوئيد، و مى‌خوانند كه از من تبرى بجوئيد قبول بكنيد ولى تبرى مجوئيد ، آيا اين روايت صحيح است يا نه؟ حضرت صادق (ع) فرمود: چقدر زياد شده دروغ‌هايى كه به على (ع) مى‌بندند، آن گاه فرمود: آن جناب اينطور فرموده: مردم! به زودى شما را مى‌خوانند كه مرا ناسزا بگوئيد شما هم بگوييد، سپس مى‌خوانند كه از من بيزارى جوييد، اينقدر بدانيد كه من بر دين محمدم و نفرمود: از من بيزارى مجوئيد.

سپس آن شخص پرسيد: يعنى مى‌فرماييد اگر بيزارى خواستند بيزارى نجويد و لو اينكه كشته شود؟ فرمود: به خدا سوگند چنين وظيفه‌اى ندارد، و چيزى بر او نيست جز آنچه كه بر عمار بن ياسر گذشت، كه اهل مكه او را مجبور كردند به دشنام دادن به رسول خدا 6 و او داد در حالى كه قلبش مطمئن به ايمان بود، و رسول خدا به عمار فرمود:

اى عمار! اگر بار ديگر برگشتند تو هم برگرد كه خدا در معذور بودنت اين آيه را فرستاد:(إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ) و دستورت داده كه اگر بار ديگر مجبورت كردند تو نيز همان كار را بكن‌[2].

مؤلف: عياشى در تفسير[3] خود اين معنا را از معمر بن يحيى بن سالم از ابى جعفر (ع) روايت كرده. و اينكه رسول خدا 6 فرمود: اگر برگشتند تو هم برگرد، معنايى است كه آن جناب از عموميت آيه و استثناء نكردن شخص معين استفاده فرموده، چون در آيه شريفه حكم جواز دشنام به رسول خدا 6 روى عنوان اكراه كسى كه قلبش مطمئن به ايمان است رفته، و اما اينكه رسول خدا 6 فرمود: خدا دستورت داده كه اگر بار ديگر مجبورت كردند تو نيز همان كار را بكن با اينكه در آيه امرى مخصوص به عمار نشده، شايد وجهش اين باشد كه استثناء صراحت در جواز دارد، و با اين‌

[1] اصول كافى، ج 2، ص 29، باب 19، ح 1.

[2] اصول كافى، ج 2، ص 219، ح 10.

[3] تفسير عياشى، ج 2، ص 271 ح 73.