معنايش اين است كه خدا خير نازل كرده، چون قرآنى نازل كرده كه متضمن معارف و شرايعى است كه در اخذ آن، خير دنيا و آخرت است، و در اينكه گفتند: خيرا ، اعتراف به دو چيز است: يكى اينكه: قرآن كريم از طرف خداى عالم نازل شده است، و دوم اينكه: متضمن سعادت دنيا و آخرت بشر است. و ضمن اين اعتراف به مخالفين خود (مستكبرين) كه آن را اساطير خوانده بودند پاسخ داده‌اند. و اگر كلمه خير مرفوع، نازل مى‌شد، ديگر اين نكات را افاده نمى‌كرد، يعنى اعتراف به نزول از ناحيه خدا نمى‌بود.

هم چنان كه اگر كفار در پاسخ همين سؤال مى‌گفتند:(أَساطِيرُ الْأَوَّلِينَ)، و اساطير را با فتح مى‌گفتند،- بطورى كه گفته شده‌[1]- اعترافى بود از ايشان به اينكه قرآن از ناحيه خدا نازل شده است.

(لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هذِهِ الدُّنْيا حَسَنَةٌ وَ لَدارُ الْآخِرَةِ خَيْرٌ)- از ظاهر سياق بر مى‌آيد كه اين جمله بيان براى جوابى است كه دادند و گفتند: خيرا حال آيا اين بيان از خود مسئولين و تتمه پاسخ ايشان است، و يا بيانى است از خداى تعالى؟ ظاهر اينكه مى‌فرمايد:

(وَ لَنِعْمَ دارُ الْمُتَّقِينَ جَنَّاتُ عَدْنٍ ...)، اين است كه كلام خداى تعالى باشد، كه گويا خواسته است، جواب متقين را شرح دهد و وجه خيريت قرآن را بيان نمايد، چون در دوران امر ميان اينكه كلام مذكور از رب باشد يا از مربوبين، به كلام رب شبيه‌تر است تا كلام مربوبين، آن هم مربوبينى كه خدا به صفت تقوايشان ستوده، زيرا مردم با تقوا چنين جرأتى به خود نمى‌دهند كه سرنوشت خود را جنات عدن تعيين كنند.

و مراد از حسنه پاداش نيكو است، آرى مردم با تقوا بخاطر احسانى كه مى‌كنند، به دستورات قرآن عمل مى‌نمايند، مجتمع صالحى تشكيل مى‌دهند، كه حاكم در آن عدل و احسان و زندگى طيب است، زندگى‌اى كه بر اساس رشد و سعادت استوار است، در نتيجه خودشان هم از دنياى خوشى برخوردار مى‌شوند، به دليل اينكه فرمود:(فِي هذِهِ الدُّنْيا)، و معلوم است كه زندگى آخرت براى چنين مردمى از دنيايشان بهتر است، چون خوشى آن زوال ناپذير است و نعمتش آميخته با نقمت و كامش متعقب به ناكامى نيست.

و معناى آيه اين است كه: به متقين از مردم با ايمان گفته مى‌شود: پروردگارتان چه نازل كرده و آنچه نازل كرده بود چگونه بود؟ گفتند: خير بود، زيرا براى مردمى كه احسان مى‌كنند- يعنى به دستورات آن كتاب عمل مى‌كنند، و اين تعبير براى اشاره به اين‌

[1] تفسير ابو الفتوح رازى، ج 7، ص 100.