(وَ لِيَعْلَمَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَيُؤْمِنُوا بِهِ)[1] و همچنين مواردى ديگر كه ظهور در غير معصومين دارند.

جواب مى‌گوييم اينكه ما گفتيم: خصوص آيه مورد بحث راجع به معصومين است ، استفاده‌اى بود كه با كمك مقام از آيه كرديم نه اينكه لفظ(الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ) به معناى معصومين فقط باشد، تا لازمه‌اش اين شود كه هر جاى قرآن اين تعبير آمده باشد به آن معنا بوده باشد.

و اما اينكه گفتند[2]: مراد از(الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ) تنها انبياء و يا انبياء و مؤمنينى است كه در دنيا به دلائل توحيد عالم شدند، و يا مراد از آن، مؤمنين به تنهايى و يا ملائكه است، گفته‌هايى است كه در آيه شريفه، دليلى بر هيچ يك از آنها نيست.

(الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمِي أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ...).

ظاهرا اين جمله تفسير كلمه كافرين است كه در آخر آيه قبلى قرار داشت، هم چنان كه جمله آينده كه مى‌فرمايد:(الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَيِّبِينَ ...) تفسير است براى كلمه متقين كه در آخر آيه قبل آن قرار گرفته است. و لازمه اينكه گفتيم تفسير كلمه كافرين است اين نيست كه تتمه گفتار(الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ) باشد تا كسى بگويد در اين صورت، نظم كلام مختل مى‌شود، زيرا لازمه‌اش اين است كه نامبردگان در(الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ) اول گفته باشند كه امروز خزى و سوء بر كافرين است، آن گاه بجاى اينكه در باره كافرين بگويند: (الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ)- آنهايى كه ملائكه جانشان را گرفته گفته باشند.

(الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ)- آنهايى كه ملائكه جانشان را مى‌گيرند .

كلمه سلم در جمله‌(فَأَلْقَوُا السَّلَمَ) به معناى استسلام و خضوع و انقياد است، و ضمير جمع در القوا به كافرين برمى‌گردد و معناى آيه چنين است كه: كافران همان كسانى هستند كه ملائكه جانهايشان را مى‌گيرند در حالى كه سرگرم ظلم و كفر خويشند ناگهان تسليم گشته خضوع و انقياد پيش مى‌گيرند، و چنين وانمود مى‌كنند كه هيچ كار زشتى نكرده‌اند، ولى در همان حال مرگ، گفتارشان رد شده و تكذيب مى‌شوند و به ايشان گفته مى‌شود: آرى، شما چنين و چنان كرديد اما خدا به آنچه مى‌كرديد قبل از اينكه به اين ورطه يعنى مرگ بيفتيد آگاه بود.

[1] و تا آنكه اهل علم و معرفت، به يقين بدانند كه اين آيات قرآن، به حق از جانب پروردگار تو نازل گرديده كه بدان ايمان آورند. سوره حج، آيه 80.

[2] روح المعانى، ج 14، ص 127.