بر مگير، و با حسرت به آنچه كه به ازواج اندك و يا اصنافى از كفار داده‌ايم خيره مشو.

بعضى‌[1] از مفسرين جمله‌(لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ) را كنايه از نگاه طولانى گرفته‌اند. ولى خواننده خود مى‌داند كه على اى حال منظور، نهى از رغبت و ميل و تعلق قلبى است به آنچه كه مردم از متاعهاى زندگى از قبيل مال و جاه و آوازه و شهرت دارند، از همه اينها بطور كنايه تعبير مى‌شود به نگاه نكردن، نه طولانى نكردن نگاه، آيه‌اى هم كه به زودى از سوره كهف نقل مى‌كنيم مؤيد اين معنا است.

(وَ لا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ)- يعنى از جهت اصرارشان بر تكذيب و استهزاء، و لجبازيشان در ايمان نياوردن غم مخور.

(وَ اخْفِضْ جَناحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ)- مفسرين‌[2] گفته‌اند: اين جمله كنايه است از تواضع و نرمخويى و بدين جهت تواضع را خفض جناح ناميده‌اند كه مرغ وقتى مى‌خواهد جوجه‌هايش را در آغوش بگيرد پر و بال خود را باز مى‌كند و بر سر جوجه‌ها مى‌گستراند، و خود را تسليم آنها مى‌كند.

ليكن هر چند اين معنا كه مفسرين كرده‌اند با آياتى ديگر تاييد مى‌شود، چنان كه در وصف رسول خدا مى‌فرمايد:(فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ)[3] و نيز مى‌فرمايد:(بِالْمُؤْمِنِينَ رَؤُفٌ رَحِيمٌ)[4] الا اينكه آنچه كه در نظير اين آيه آمده، و مى‌توان خفض جناح را بر آن حمل كرد عبارتست از صبر و خويشتندارى و سازگارى با مؤمنين، و اين صبر با اين معنا مناسبت دارد كه كنايه باشد از زير بال گرفتن مؤمنين، و همه هم خود را مصروف و منحصر در معاشرت و تربيت و تاديب ايشان به آداب الهى نمودن، و يا كنايه باشد از ملازمت با آنان و تنها نگذاشتن و جدا نشدن از ايشان، هم چنان كه مرغ وقتى خفض جناح مى‌كند ديگر پرواز را تعطيل كرده از جوجه‌هايش جدا نمى‌شود، و خداى تعالى در اين باره فرموده:(وَ اصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ وَ لا تَعْدُ عَيْناكَ عَنْهُمْ تُرِيدُ زِينَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا)[5].

(وَ قُلْ إِنِّي أَنَا النَّذِيرُ الْمُبِينُ)- يعنى من ادعايى جز اين ندارم كه نذيرى هستم تا شما

[1] روح المعانى، ج 14، ص 79 و تفسير فخر رازى، ج 19، ص 210.

[2] مجمع البيان، ج 6، ص 345 و روح المعانى، ج 14، ص 80.

[3] به رحمت خدا بر آنان نرم شدى. سوره آل عمران، آيه 159.

[4] به مؤمنين، رؤوف و مهربان است. سوره توبه، آيه 128.

[5] خويشتن را با كسانى كه پروردگار خود را شبانه مى‌خوانند و رضاى او را مى‌طلبند صابر گردان. و چشم از ايشان مبند و به زينت زندگى دنيا مدوز. سوره كهف، آيه 28.