نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 11 صفحه : 79
بنا بر اين، امر
مزبور، امر به صبر است در امتثال تمامى اوامر و نواهى كه قبلا در سوره آمده، از
قبيل فاستقم ،(وَ لا تَطْغَوْا)،(وَ لا تَرْكَنُوا)،(وَ أَقِمِ الصَّلاةَ) و ليكن
از اينكه صيغه امر را مفرد آورده و تنها به رسول خدا 6 متوجه كرده به دست مىآيد
كه مقصود از آن صبر، صبر مخصوصى است كه مختص به آن حضرت است، و گرنه
مىفرمود: و اصبروا مخصوصا با اينكه سياق امرها و نهىهاى گذشته همه
سياق جمع بود، و اين مطلب گفتار آن كسانى را كه مىگويند منظور از صبر، صبر رسول
خدا 6 در برابر آزار مشركين و ظلم ستمگرانشان است تاييد مىكند.
و اما اينكه
چرا امر به نماز را مفرد آورده مگر نماز هم اختصاص به آن جناب دارد؟
جوابش اين
است كه نماز مخصوص به آن جناب نيست، ولى مقصود از اقامه در اينجا چيزيست كه آن روز
مخصوص به آن جناب بوده، و آن عبارت است از اقامه نماز به جماعت كه آن روز بايد آن
حضرت اين كار را مىكرد- دقت فرماييد.
و اينكه
فرمود:(فَإِنَّ اللَّهَ لا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ) امر به صبر
را تعليل مىكند.
(فَلَوْ لا كانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِكُمْ أُولُوا بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ
عَنِ الْفَسادِ فِي الْأَرْضِ ...) كلمه لو لا به
معناى هلا و الا است كه تعجب آميخته با توبيخ را
مىرساند، و معناى آن اينست كه: ملل و اقوامى كه قبل از شما مىزيستند چرا باقى
نماندند و چرا از فساد در زمين نهى نكردند؟ تا امت خود را از انقراض و استيصال حفظ
كنند؟
(إِلَّا قَلِيلًا مِمَّنْ أَنْجَيْنا مِنْهُمْ)- اين استثناء
استثناء از معناى نفى جمله سابق است چون معنا اين است: عجب است از امتهاى گذشته
كه با آن آيات كه از خدا ديدند و آن عذابها كه مشاهده كردند، چرا جز عده كمى كه ما
براى اينكه از فساد نهى مىكردند از عذاب و هلاك نجاتشان داديم، بقاياى بيشترى
نماندند تا از فساد در زمين نهى كنند؟
(وَ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا ما أُتْرِفُوا فِيهِ وَ كانُوا مُجْرِمِينَ)- اين جمله
بيان حال كسانى است كه پس از استثناء باقيماندهاند كه اكثريت ايشان را تشكيل
مىدهند، و چنين معرفيشان كرده كه مردمى ستمكار و همه پيرو لذايذ مادى بوده و در
اين وادى غوطهور و در نتيجه به جرم و گناه آلوده شده بودند.
پس، از اين
استثناء و از اين ما بقى كه حالشان را بيان كرد يك تقسيم به دست مىآيد و آن اين
است كه مردم باقيمانده دو صنف مختلفند، يكى ناجيانى كه خداوند آنها را نجات داده،
دوم مجرمين و لذا مىبينيم كه دنبال اين آيه مىفرمايد:(وَ لَوْ
شاءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّةً واحِدَةً وَ لا يَزالُونَ مُخْتَلِفِينَ
إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ).
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 11 صفحه : 79