ساختن درب و پنجره باشد يكديگر را كمك مى‌كنند، و مثل دو كفه ترازو است كه در عين ناسازگارى با هم در سنجيدن كالا مطيع صاحب خويشند.

بخلاف باطل كه معارض غرض حق است، و همه سعيش آنست كه كوشش حق را بى‌ثمر كند و بدون هيچ اصلاحى افساد، و بدون هيچ نفعى ضرر برساند.

و اگر در قرآن كريم مى‌بينيم كه در آيات بسيارى آسمانها و زمين را مسخر آدمى معرفى نموده و مثلا فرموده:(وَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً مِنْهُ)[1] همه‌اش از اين باب است كه گفتيم تمامى موجودات كارهايى را صورت مى‌دهند كه مقتضاى طبع آنها است، ولى در عين حال راهى مى‌پيمايند كه منتهى به حصول غرض پروردگار مى‌شوند.

اين بود آن اصول از معارف الهى كه گفتيم از آيه مورد بحث استفاده مى‌شود، و تفاصيل احكام صنع و ايجاد را نتيجه مى‌دهد. و اگر در آياتى كه متعرض حق و باطل است تدبر و امعان نظر شود، عجائبى از اين گونه حقايق بدست خواهد آمد.

اين را نيز بايد دانست كه اصول مذكور همانطور كه در امور محسوس و حقايق خارجى جريان دارد، در علوم و اعتقادات نيز جارى هست، و مثل اعتقاد حق در دل مؤمن مثل آب نازل شده از آسمان و جارى در مسيلها است كه هر يك با اختلافى كه در وسعت و ظرفيت دارند به قدر ظرفيت خود از آن استفاده نموده، مردم از آن منتفع گشته، دلهايشان زنده مى‌شود، و خير و بركت در ايشان باقى مى‌ماند، بخلاف اعتقاد باطل در دل كافر كه مثلش مثل كفى است كه بر روى سيل مى‌افتد و چيزى نمى‌گذرد كه از بين مى‌رود، هم چنان كه فرموده:(يُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَةِ وَ يُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ وَ يَفْعَلُ اللَّهُ ما يَشاءُ)[2].

(لِلَّذِينَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمُ الْحُسْنى‌ وَ الَّذِينَ لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُ ...).

كلمه مهاد به معناى بستر و فراشى است كه براى صاحبش گسترده مى‌شود، و مكان ممهد به معناى محل فراهم شده و آماده است. و جهنم را بدين جهت مهاد خوانده، كه براى استقرار كفار آماده شده است، چون كفر ورزيدند و كارهاى زشت مرتكب شدند.

اين آيه و آيات بعدش- تا نه آيه- همانطور كه قبلا هم اشاره كرديم همه متفرع بر آن مثلى‌

[1] و مسخر كرد براى شما آنچه را كه در آسمانها و آنچه را كه در زمين است از ناحيه خود. سوره جاثيه، آيه 13.

[2] خداوند كسانى را كه ايمان آوردند بهمان ايمانشان كه قول ثابت و حق است هم در دنيا و هم در آخرت پايدار و ثابت قدم مى‌سازد، و خدا ستمگران را گمراه نموده، و هر چه بخواهد مى‌كند. سوره ابراهيم، آيه 27.