باشد تا بيننده آن را ببيند، و يا به معناى انسان را داراى صفت رؤية و ديدنى قرار دادن است، و تقابلى كه ميان: يريكم و ينشئ هست معناى اول را تاييد مى‌كند.

و دو كلمه‌(خَوْفاً وَ طَمَعاً) دو تا مفعول له براى يريكم هستند، يعنى برق را به شما نشان داد تا هم بترسيد و هم طمع كنيد، و ممكن است كه مصدر به معناى فاعل، و حال از ضمير كم بوده باشند، و چنين معنا دهند كه خدا آن كسى است كه برق را به شما نشان داد در حالى كه شما صاحبان خوف و رجا بوديد.

و معناى آيه اين است كه خدا آن كسى است كه برق را در برابر چشمان شما ظاهر كرد تا دو صفت خوف و رجا را در شما هويدا سازد، كما اينكه مسافر شما از آن مى‌ترسد، و حاضرتان به آن اميدوار مى‌شود، دريانوردان از آن مى‌ترسند، و اهل خشكى آرزويش را مى‌كنند، مردم همه از صاعقه‌اش مى‌ترسند، و اميدوار بارانش مى‌شوند.

و آن كسى است كه با انشاء خود ابرهايى خلق مى‌كند كه بار سنگين آب را بدوش مى‌كشند.

و در اينكه در خصوص آيت برق، كلمه ارائه را و در خصوص آيت سحاب كلمه انشاء را بكار برد لطافتى است كه از نظر خواننده پوشيده نيست‌[1].

(وَ يُرْسِلُ الصَّواعِقَ فَيُصِيبُ بِها مَنْ يَشاءُ ...).

كلمه صواعق جمع صاعقه است كه عبارتست از پاره آتشهايى كه از رعد و برق توليد شده و از آسمان فرو مى‌آيند.

و كلمه جدل به معناى نزاع قولى است، كه يك طرف بخواهد حرف خود را بر ديگرى بقبولاند، و اين واژه از ماده جدلت الحبل- طناب را محكم تابيدم گرفته شده. و كلمه محال - به كسر ميم- مصدر باب مفاعله از ماحل- يماحل است كه به معناى اين است كه يكى عليه ديگرى مكر و صحنه‌سازى كند تا معلوم شود كدام نيرومندترند، و بهمين منظور براى اظهار معايب و بديهاى آن ديگرى جدل مى‌نمايد.

بنا بر اين، جمله‌(وَ هُمْ يُجادِلُونَ فِي اللَّهِ وَ هُوَ شَدِيدُ الْمِحالِ) معنايش (و خدا داناتر است) اين است كه بت‌پرستان، (كه وجه كلام در اين آيات و در اين حجت‌ها متوجه ايشان است) در باره ربوبيت خداى تعالى مجادله مى‌كنند، و حجت‌هايى نظير تمسك بروش پدران براى‌

[1] زيرا براى برق فايده خوف و طمع را ذكر فرموده كه آفرينش آن فى نفسه اين فائده را نمى‌دهد بلكه ارائه و نشان دادن مى‌خواهد بخلاف سحاب.