كه براى خدا ملائكه‌ايست معقب، كه از جلو و عقب انسان را حفظ مى‌كنند. و اشكال اين قول اينست كه لازم مى‌آيد كه در يك سياق (كه بايد ضميرها به يك مرجع برگردند) ضماير اختلاف پيدا كنند علاوه بر اين سبب مى‌شود كه بدون هيچ نكته و جهتى در جمله‌(مِنْ أَمْرِ اللَّهِ) التفات بكار رفته باشد.

يكى‌[1] ديگر گفته: به رسول خدا برمى‌گردد، و آيه شريفه اين معنا را تذكر مى‌دهد كه ملائكه آن جناب را حفظ مى‌كنند. اشكال اين قول هم همان اشكال قول قبلى است كه گفتيم موجب اختلاف ضميرها مى‌شود كه ظاهر آيه با آن مساعدت ندارد، علاوه بر اين لازمه‌اش اين است كه آيه شريفه مربوط و متصل با آيات قبل نباشد، چون در آيات قبل اسمى از رسول خدا 6 برده نشده بود.

مفسرى‌[2] ديگر گفته: ضمير مذكور به كلمه من كه در جمله‌(سارِبٌ بِالنَّهارِ) مقدر است برمى‌گردد. و اين وجه از همه وجوه گذشته سخيف‌تر است كه بزودى اشكالاتش را خواهيم گفت.

و از جمله اختلافات ايشان اختلافى است كه در معناى كلمه معقبات كرده‌اند، يكى‌[3] گفته: اصل آن معتقبات بوده، حرف تا نقل به قاف شده و در قاف اصلى ادغام گشته، و معتقبات از اعتقب است، و وقتى گفته مى‌شود: اعتقبه معنايش اين است كه او را حبس كرد، و وقتى گفته مى‌شود اعتقب القوم عليه معنايش اين است كه مردم عليه او همدست شدند. و ليكن اين وجه را مردود و خطا دانسته‌اند.

يكى‌[4] ديگر گفته: از باب تفعيل و از مصدر تعقيب است كه به معناى دنبال كسى رفتن است، و از اين جهت آن را تعقيب گويند كه گويا پاشنه (عقب) او را لگد مى‌كند، و ملائكه را از اين نظر معقبات ناميده كه آدميان را در مسير بسوى خدا تعقيب مى‌كنند و- همانطور كه در سابق گفته شد- از آدمى جدا نمى‌شوند و او را حفظ مى‌كنند.

بعضى‌[5] ديگر گفته‌اند: مراد از معقبات يك دسته از ملائكه شب و روزند كه نويسندگان نامه اعمالند دسته روز مى‌روند و مامورين شب دنبالشان فرود مى‌آيند، و به اين حساب، ملائكه‌

[1] مجمع البيان، ج 5، جزء 13، ص 151.

[2] تفسير الكشاف، ج 2، ص 517 و تفسير مجمع البيان، ج 6، ص 280، ط تهران.

[3] تفسير الكبير، ج 19، ص 18.

[4] تفسير روح المعانى، ج 13، ص 111، ط بيروت.

[5] تفسير فخر رازى، ج 19، ص 18.