نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 10 صفحه : 485
مستغنى از غير باشد،
مثلا به درخت خرمايى كه بى نياز از آبيارى با آب نهر و چشمه است و به آب باران
اكتفاء مىكند بعل مىگويند و نيز به صاحب و رب (همنشين و مربى) بعل گويند،
كلمه بعلبك هم (كه امروز نام شهرى در لبنان است) از همين باب است چون
در قديم هيكل و معبد بعضى از بتها در آنجا قرار داشت.
و كلمه
عجيب - بر وزن فعيل- صفت مشبهه از ماده عجب است، و تعجب حالتى
است كه به انسان در هنگام ديدن چيزى كه سبب آن را نمىداند دست مىدهد و به همين
جهت بيشتر در مواقع استثنايى و نادر به آدمى دست مىدهد چون در اين مواقع معمولا
انسان سبب حادثه را نمىداند و اينكه همسر ابراهيم (ع) گفت:(يا
وَيْلَتى أَ أَلِدُ ...) گفتارش در مورد تعجب و تحسر بوده، چون وقتى
بشارت ملائكه را شنيده آن حالتى كه يك پير زن نازا از همسر پير مردش باردار شده و
دارد بچهاش را مىزايد در نظرش مجسم شده و معلوم است كه چنين پيشامدى سابقه
نداشته و قهرا امرى شگفتآور خواهد بود، علاوه بر اين، از نظر افكار عمومى مردم
نيز وضعى ننگآور و زشت است و خنده و تمسخر مردم را برمىانگيزد و چنين چيزى مايه
رسوايى است.(قالُوا أَ تَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَتُ
اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ) كلمه
مجيد از مجد است كه به معناى كرم و بزرگوارى است و مجيد به معناى كريم است و
كريم به كسى گويند كه خوان و سفرهاى گسترده داشته باشد و خيرش براى مردم بسيار
باشد، بقيه مفردات آيه در سابق معنا شد.
جمله(أَ تَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ) استفهامى است انكارى، يعنى فرشتگان
تعجب همسر ابراهيم را انكار كردند براى اينكه تعجب همانطور كه گفتيم ناشى از بى
خبرى از سبب حادثه و بعيد دانستن آن است و حادثهاى كه پديد آورندهاش خداى سبحان
است، خدايى كه هر كارى بخواهد مىكند و بر هر چيز قادر است ديگر نبايد از آن تعجب
كرد.
علاوه بر
اين، خاندان ابراهيم از اينگونه عنايات خاصه الهى و مواهب عالى را در سابق ديده
بودند و خانوادهاى بودند كه از اين جهت با ساير مردم فرق داشتند و چرا همسر آن
جناب اين بشارت را عطف به آن عناياتى كه تا كنون ديده بود نكرد و چرا احتمال نداد
كه اين بشارت نيز نعمتى مختص به اين خانواده باشد؟ درست است كه عادتا از يك پير
مرد و پير زن فرزند متولد نمىشود ولى بطور خارق العاده چرا نشود؟
و به همين
جهت كه ذكر شد ملائكه در نابجا بودن تعجب او و انكار آن اولا گفتند: آيا
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 10 صفحه : 485