نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 10 صفحه : 235
مىداند، در نتيجه در
مقام شكرگزارى بر نيامده از اظهار مسرت و فخرفروشى به ديگران نمىپرهيزد.
خداى عز و جل
بعد از بيان اين دو طبيعت از انسانها، طايفهاى از آنان را استثناء نموده
[صبر و عمل
صالح انسان را از آن دو طبيعت مذموم مىرهانند، و صبر و عمل صالح منفك از ايمان
نيستند]
مىفرمايد:(إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ)، سپس به اين طايفه
وعده نيك داده مىفرمايد:(أُولئِكَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ
أَجْرٌ كَبِيرٌ).
خواهيد گفت:
چرا افراد استثنايى را به عنوان(الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَمِلُوا
الصَّالِحاتِ).
استثناء
كرده؟ در پاسخ مىگوييم: وجهش اين است كه رهايى انسان از آن دو طبيعت مذموم، تنها
براى كسانى امكان دارد كه صابر باشند و صفت نيك و خويشتنداريشان نگذارد در برابر
مصائب، جزع و فزع نموده دچار نوميدى و كفر شوند، و وادار سازد تا هنگام زوال شدايد
و رسيدن نعمتها از خداى تعالى، ولى نعمتشان غافل نگشته، در مقام شكرگزارى برآيند،
و او را ثنائى گويند كه مايه خوشنوديش باشد، و نعمت او را در جايى مصرف كنند كه او
راضى باشد، و خلق خداى را از فرح و فخر خود آسوده بدارند، و استغناء، وادار به اين
عكس العملهاى نكوهيدهشان نكند.
و اين طايفه
استثنايى تنها افرادى هستند كه از آن دو حالت زشت رهايى دارند، و خدا آنان را
مىآمرزد، يعنى آثار آن دو طبيعت مذموم را از دلهايشان محو نموده به جاى آن، خصال
ستوده را جايگزين مىكند، آرى اين طايفه نزد پروردگار خود مغفرت و اجرى بزرگ
دارند.
در اين آيه
دلالتى است بر اينكه صبر با عمل صالح، منفك از ايمان نيست، و ممكن نيست فرد بى
ايمان، صابر و داراى اعمال صالح باشد. آرى، در اين آيه به صابران صالح وعده مغفرت
و اجر بزرگ داده و معلوم است كه مغفرت شامل مشركين نمىشود، زيرا خود خداى تعالى
فرموده:(إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ)[1].
و باز به
دليل اينكه عين اين وعده كه در اين آيه آمده، يعنى وعده مغفرت و اجر كبير را در
آيات زير به مؤمنين داده و فرموده:(وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا
الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ)[2]، و نيز
فرموده:(إِنَّ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ بِالْغَيْبِ لَهُمْ
مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ)[3].
و اتصال آيات
سهگانهاى كه در اول آنها كلمه لئن آمده به ما قبل روشن است،
[1] خدا اين جرم را نمىآمرزد كه به او شرك بورزند. سوره
نساء، آيه 116
[2] كسانى كه ايمان آورده و اعمال صالح انجام مىدهند مغفرت و
اجرى كبير دارند. سوره فاطر، آيه 7 .
[3] كسانى كه از پروردگار خود در پنهان مىترسند، مغفرت و اجرى
كبير دارند. سوره ملك، آيه 12
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 10 صفحه : 235