امر او تنها چنين است كه وقتى اراده چيزى كند، بگويد: بباش، و او موجود شود)[1] و نيز فرموده:

((وَ ما أَمْرُنا إِلَّا واحِدَةٌ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ)، امر ما جز يكى آنهم مانند چشم بر هم زدن نمى‌باشد)[2] و بحث مفصل از اين نكته و از اين حقيقت قرآنى، انشاء اللَّه در ذيل آيه 82 سوره يس خواهد آمد.

[معنى سبحان ]

(سبحانه) اين كلمه مصدرى است بمعناى تسبيح و جز با اضافه استعمال نمى‌شود و هر جا هم استعمال ميشود مفعول مطلق فعلى است تقديرى و تقديرش (سبحته تسبيحا است، يعنى من او را به نوعى ناگفتنى تسبيح مى‌گويم و يا بنوعى كه لايق شان اوست تسبيح مى‌گويم)، آن گاه فعل (سبحته) حذف شده و مصدر (سبحان) بضمير مفعول فعل (كه بخدا برمى‌گردد) اضافه شده، و آن ضمير بجاى خود خدا نشسته است، و در اين كلمه تاديبى است الهى كه خداى را از هر چيزى كه لايق بساحت قدس او نيست منزه ميدارد.

(كُلٌّ لَهُ قانِتُونَ) كلمه قانت اسم فاعل از مصدر قنوت است و قنوت بمعناى تذلل و عبادت است.

(بَدِيعُ السَّماواتِ)، كلمه (بديع) صفت مشبهه از مصدر بداعت است، و بداعت هر چيز، بمعناى بى مانندى آنست، البته مانندى كه ذهن بدان آشنا باشد.

(فيكون) اين جمله نتيجه گفتار (كن) است و اگر صداى پيش گرفته و نون آن ساكن نشده، جهتش اينست كه در مورد جزاء شرط قرار نگرفته است.

بحث روايتى [ (شامل روايتى در ذيل جمله بديع السماوات و الارض )]

در كتاب كافى و كتاب بصائر، از سدير صيرفى روايت كرده‌اند كه گفت: من از حمران بن أعين شنيدم: كه از امام باقر ع از آيه:(بَدِيعُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ) مى‌پرسيد و آن جناب در پاسخش فرمود: خداى عز و جل همه اشياء را بعلم خود و بدون الگوى قبلى آفريد، آسمانها و زمين را خلق كرد، بدون اينكه از آسمان و زمينى قبل از آن الگو گرفته باشد، مگر نشنيدى كه مى‌فرمايد:

(وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ)؟.[3] مؤلف: و در اين روايت غير آنچه ما استفاده كرديم، استفاده ديگرى شده بس لطيف، و آن اينست كه مراد از كلمه (ماء)، در جمله:(وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ) غير آن آبى است كه ما آن را آب مى‌ناميم، بدليل اينكه قبلا فرمود: همه اشياء و آسمانها و زمين را بدون الگو و مصالح قبلى آفريد،

[1]- سوره يس آيه 82

[2]- سوره قمر آيه 50

[3]- كافى ج 1 ص 256 حديث 2