در برابر حملات و انحرافات و کجروى ها بوده‌اند. علماى بزرگ اسلام در همه عمر خود تلاش نموده‌اند تا مسایل حلال و حرام الهى را بدون دخل و تصرف ترویج نمایند.

اگر فقهاى عزیز نبودند، معلوم نبود امروز چه علومى به عنوان علوم قرآن و اسلام و اهل بیت - علیهم‌السلام - به خورد توده‌ها داده بودند. جمع‌آورى و نگهدارى علوم قرآن و آثار و احادیث پیامبر بزرگوار و سنت و سیره معصومین - علیهم‌السلام - و ثبت و تبویب و تنقیح آنان در شرایطى که امکانات بسیار کم بوده است و سلاطین و ستمگران در محو آثار رسالت همه امکانات خود را به کار مى‌گرفتند، کار آسانى نبوده است که بحمدالله امروز نتیجه آن زحمات را در آثار و کتب با برکتى همچون کتب اربعه و کتاب‌هاى دیگر متقدمین و متاخرین از فقه و فلسفه، ریاضیات و نجوم و اصول و کلام و حدیث و رجال، تفسیر و ادب و عرفان و لغت و تمامى رشته‌هاى متنوع علوم مشاهده مى‌کنیم. اگر ما نام این همه زحمت و مرارت را جهاد فى سبیل الله نگذاریم، چه باید بگذاریم؟

در بعد خدمات علمى حوزه‌هاى علمیه سخن بسیار است که ذکر آن در این مختصر نمى‌گنجد. بحمدالله حوزه‌ها از نظر منابع و شیوه‌هاى بحث و اجتهاد غنى و داراى ابتکار است. تصور نمى‌کنم براى بررسى عمیق همه جانبه علوم اسلامى طریقه‌اى مناسب‌تر از شیوه علماى سلف یافت شود. تاریخ بیش از هزار ساله تحقیق و تتبع علماى راستین اسلام گواه بر ادعاى ما در راه بارور ساختن نهال مقدس اسلام است. صدها سال است که روحانیت اسلام تکیه‌گاه محرومان بوده است، همیشه مستضعفان از کوثر زلال معرفت فقهاى بزرگوار سیراب شده‌اند. از مجاهدات علمى و فرهنگى آنان که به حق از جهاتى افضل از دماء شهیدان است که بگذریم، آنان در هر عصرى از اعصار براى دفاع از مقدسات دینى و میهنى خود مرارت‌ها و تلخى‌هایى متحمل شده‌اند و همراه با تحمل اسارت‌ها و تبعیدها، زندان‌ها و اذیت وآزارها و زخم زبان‌ها، شهداى گرانقدرى را به پیشگاه مقدس حق تقدیم نموده‌اند. شهداى روحانیت منحصر به شهداى مبارزه و جنگ در ایران نیستند، یقیناً رقم شهداى گمنام حوزه‌ها و روحانیت که در مسیر نشر معارف و احکام الهى به دست مزدوران و نامردمان، غریبانه جان باخته‌اند زیاد است.

در هر نهضت و انقلاب الهى و مردمى علماى اسلام اولین کسانى بوده‌اند که بر تارک جبین‌شان خون و شهادت نقش بسته است. کدام انقلاب مردمى اسلامى را سراغ کنیم که در آن حوزه و روحانیت پیش کسوت شهادت نبوده‌اند و بر بالاى دار نرفته‌اند و اجساد مطهرشان بر سنگفرش‌هاى حوادث خونین به شهادت نایستاده است؟ در 15 خرداد و در حوادث قبل و بعد از پیروزى، شهداى اولین، از کدام قشر بوده‌اند؟ خدا را سپاس مى‌گذاریم که از دیوارهاى فیضیه گرفته تا سلول‌هاى مخوف و انفرادى رژیم شاه و از کوچه و خیابان تا مسجد و محراب امامت جمعه و جماعات و از دفاتر کار و محل خدمت تا خطوط مقدم جبهه‌ها و میادین مین، خون پاک شهداى حوزه و روحانیت افق فقاهت را گلگون کرده است و در پایان افتخارآمیز جنگ تحمیلى نیز رقم شهدا و جانبازان و مفقودین حوزه‌ها نسبت به قشرهاى دیگر زیادتر است. بیش از دوهزار و پانصد نفر از طلاب علوم دینیه در سراسر ایران در جنگ تحمیلى