نام کتاب : خدمات متقابل اسلام و ایران نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 239
زردشتی را چنین وانمود کردهاند که همان شریعتی است که در همه ازمنه سابق
برقرار بوده است [1] .
ما بعدا خواهیم گفت که خدمت اسلام به کیش زردشتی و مردم زردشتی کمتر
از خدمتهای دیگر این آئین نبوده است . اصلاحات اسلام در آیین زردشتی هر
چند غیر مستقیم صورت گرفت از اصلاحات زردشت در آیینهای باستانی موثرتر
افتاد .
ثنویت مانوی
تا اینجا بحث در ثنویت زردشتی بود چنانکه قبلا گفتیم دو مذهب دیگر
نیز در آن دوره بوده است که آنها نیز ثنوی بودهاند : مذهب مانی و مذهب
مزدک . ثنویت مانی خیلی صریحتر است از ثنویت زردشتی ، ثنویت مزدکی
همان ثنویت مانوی است با اندکی اختلاف . شهرستانی در الملل و النحل
ثنویت را به مانی نسبت میدهد نه به زردشت و مفصل درباره آن بحث میکند
، محققان و مستشرقان در عصر اخیر تحقیقات زیادی درباره مانی و دین او
کرده اند . آقای تقی زاده یکی از محققان طراز اول در این موضوع به شمار
میرود . برای اینکه نمونهای به دست داشته باشیم مختصری از بیانات وی را
در این باره نقل میکنیم ، میگوید :
. . . دین مانی بر دو اصل یعنی خیر و شر یا نور و ظلمت و سه دور یعنی
ماضی و حال و استقبال مبنی است . منشا کلی و اصلی وجود و در واقع خدای
بزرگ دوتاست ، که یکی را نور و دیگری را ظلمت مینامیم . در منابع
ایرانی این دو اصل را " دو بن " نامیدهاند در بدو امر یعنی در ازل و
قبل از حدوث خلقت و دنیا این دو اصل جدا و مستقل و منفک از هم بودند
که آن دو را مانویان ماضی مینامند ، قلمرو نور در بالا و منبسط به شمال و
مشرق و مغرب بوده و مقر ظلمت در پایین و ممتد در جهت جنوب بود ، و
اگر چه با هم ، هم حدود بودند ، سرحد فاصلی داشتند و تماسی
[1] ایران در زمان ساسانیان ، صفحه 458 - . 459
نام کتاب : خدمات متقابل اسلام و ایران نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 239