نام کتاب : تکامل اجتماعی انسان نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 12
نظر واضح و بدیهی و بینیاز از تعریف میآید ، ولی وقتی که انسان میخواهد
تعریف کند ، میبیند چقدر دشوار و مشکل است و دچار اشکالات میشود . من
نمیخواهم همه تعریفهائی را که فلاسفه برای تکامل کردهاند ذکر کنم . در
اینجا اجمالا به فرق میان تکامل و پیشرفت و همچنین فرق میان کمال و تمام
اشاره میکنم .
بحث دقیقی در فلسفه اسلامی هست که اتفاقا از نظر قرآن هم قابل بحث
است و آن اینکه : فرق میان تمام و کمال چیست ؟ ما تمام را در مقابل
نقص بکار میبریم ، کمال را هم در مقابل نقص . میگوئیم تام و ناقص ،
کامل و ناقص . آیا تام همان کامل است ؟ نه ، در قرآن آیهای که مربوط به
امر امامت و ولایت است اینچنین نازل شد : " « الیوم اکملت لکم دینکم
و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا »" [1] قرآن میگوید ما
دو کار کردیم : نعمت را تمام کردیم ، دین را کامل نمودیم . یعنی قرآن
برای اتمام و اکمال دو مفهوم قائل است ، میگوید نعمتها را از نقص به
تمام رساندیم ، و دین را از نقص به کمال . قبل از آنچه فرق این دو را با
یکدیگر بگوئیم لازم است تفاوت میان تکامل و پیشرفت را عرض بکنم .
آیا پیشرفت همان تکامل است و تکامل همان پیشرفت است ؟ اتفاقا اینها
هم با یکدیگر تفاوت دارند ، شما موارد استعمال را ببینید . ما درباره
یک بیماری میگوئیم این بیماری در حال پیشرفت است ولی نمیگوئیم در حال
تکامل است . اگر سپاهی در سرزمینی بجنگد و
[1] سوره مائده ، آیه 3 : اکنون دینتان را برای شما به کمال آوردم و
نعمت خویش بر شما تمام کردم و راضی گشتم که اسلام دین شما باشد .
نام کتاب : تکامل اجتماعی انسان نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 12