نام کتاب : تکامل اجتماعی انسان نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 13
قسمتی از سرزمین دشمن را تصرف کند میگوئیم فلان لشکر در حال پیشرفت است
ولی نمیگوئیم در حال تکامل است . چرا ؟ برای اینکه در مفهوم تکامل ،
تعالی خوابیده است یعنی تکامل حرکت است اما حرکت رو به بالا و عمودی .
تکامل ، حرکت از سطحی به سطح بالاتر است . ولی پیشرفت در یک سطح افقی
هم درست است . یک سپاهی که سرزمینی را اشغال کرده است وقتی قسمت
دیگری را بر متصرفات خودش اضافه میکند ، میگوئیم پیشروی کرده است یعنی
در همان سطحی که بوده مقدار دیگری به قلمرو خودش افزوده است . چرا
اینجا نمیگوئیم تکامل ؟ برای اینکه در تکامل تعالی خوابیده است . پس
وقتی که ما میگوئیم تکامل اجتماعی ، در مفهومش تعالی انسان از نظر
اجتماعی است نه صرف پیشرفت . ای بسا چیزها که برای انسان و جامعه
انسان پیشرفت باشد ولی برای جامعه انسانی تکامل و تعالی شمرده نشود .
این را میگویم برای اینکه معلوم شود که اگر بعضی از علما در اینکه بتوان
نام بعضی از مسائل را تکامل گذاشت تردید کردهاند ، نظرشان خالی از نوعی
دقت نیست . با اینکه نظر آنها را تأیید نمیکنیم ولی آنها متوجه نوعی
دقت شدهاند . پس تکامل با پیشرفت و همچنین با توسعه تفاوت دارد . (
توسعه و پیشرفت تقریبا یک مفهوم دارند ) .
اما فرق تکامل با مسئله تمام این است که یک شیئی اگر دارای یک سلسله
اجزاء باشد مثل یک ساختمان و یا یک اتومبیل ، مادامی که همه اجزاء لازم
در او وجود پیدا نکرده ، میگوئیم ناقص است ، وقتی که آخرین جزء را مثلا
آخرین آجر را زدند و میگوئیم تمام شد یعنی همه اجزاء به پایان رسید . ولی
تکامل ، در درجات و مراحل
نام کتاب : تکامل اجتماعی انسان نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 13