نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 79
است .
عین این شرائط در متضادتین و داخلتین تحت التضاد و متداخلتین نیز هست
. یعنی دو قضیه آنگاه متضادند و یا داخل تحت التضادند و یا متداخلاند که
وحدتهای مزبور را داشته باشند .
اصل تناقض
از نظر قدما ، اصل تناقض " ام القضایا " است یعنی نه تنها مسائل
منطقی ، بلکه قضایای تمام علوم ، و تمام قضایایی که انسان آنها را
استعمال میکند ولو در عرفیات مبتنی بر این اصل است . این اصل زیربنای
همه اندیشههای انسان است ، اگر خراب شود ، همه اندیشهها ویران میگردد .
و اگر اصل " و امتناع اجتماع نقیضین و امتناع ارتفاع نقیضین " صحیح
نباشد ، منطق ارسطویی به کلی بیاعتبار است .
اکنون ببینیم نظر قدما چیست ؟ آیا میشود در این اصل تردید کرد یا نه ؟
مقدمه باید بگوییم که آنچه منطق اصطلاحا آن را نقیض میخواند که میگوید :
نقیض موجبه کلیه ، سالبه جزئیه است و نقیض سالبه کلیه ، موجبه جزئیه
است ، به این معنی است که اینها " قائم مقام " نقیض میباشند و در
حکم نقیض میباشند . نقیض واقعی هر چیز ، رفع آن چیز است ، یعنی دو
چیزی که مفاد یکی عینا رفع دیگری باشد نقیض یکدیگرند . علیهذا نقیض "
کل انسان حیوان " که موجبه کلیه است ، " لیس کل انسان حیوانا " است
، و اگر میگوییم : " بعض الانسان لیس بحیوان " نقیض او است ، مقصود
این است که در حکم نقیض است .
نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 79