نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 74
خویش را ( منطق دیالکتیک ) بر اساس انکار اصل " امتناع اجتماع نقیضین
و امتناع ارتفاع نقیضین " بنا نهاده است ، و ما بعدا در درسهای کلیات
فلسفه درباره این مطلب بحث خواهیم کرد .
اما قسم دوم حکمش این است که صدق هر یک مستلزم کذب دیگری است ،
اما کذب هیچکدام مستلزم صدق دیگری نیست . یعنی محال است که هر دو صادق
باشند ولی محال نیست که هر دو کاذب باشند . مثلا اگر بگوییم : " هر
الف ب است " و باز بگوییم " هیچ الفی ب نیست " محال است که هر
دو قضیه صادق باشند یعنی هم هر الف ، ب باشد و هم هیچ الفی ب نباشد .
اما محال نیست که هر دو کاذب باشند یعنی نه هر الف ب باشد و نه هیچ
الف ب نباشد ، بلکه بعضی الفها ب باشند و بعضی الف ها ب نباشند .
اما قسم سوم حکمش این است که کذب هر یک مستلزم صدق دیگری است ،
اما صدق هیچکدام مستلزم کذب دیگری نیست ، یعنی محال است که هر دو
کاذب باشند ، اما محال نیست که هر دو صادق باشند . مثلا اگر بگوییم : "
بعضی از الفها ب هستند " و " بعضی از الفها ب نیستند " مانعی
ندارد که هر دو صادق باشند اما محال است که هر دو کاذب باشند . زیرا
اگر هر دو کاذب باشند ، کذب جمله " بعضی الفها ب هستند " این است
که هیچ الفی ب نباشد . کذب " بعضی الفها ب نیستند " این است که هر
الفی ب باشد ، و ما قبلا در قسم دوم گفتیم که محال است دو قضیه متحد
الموضوع و المحمول که هر دو کلی باشند و یکی موجبه و
نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 74