نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 108
5 - عمل پنجم ذهن همان است که مقصود اصلی ما بیان آن است ، یعنی تفکر
و استدلال که عبارت است از مربوط کردن چند امر معلوم و دانسته برای کشف
یک امر مجهول و ندانسته . در حقیقت فکر کردن نوعی ازدواج و توالد و
تناسل در میان اندیشههاست . به عبارت دیگر : تفکر نوعی سرمایهگذاری
اندیشه است برای تحصیل سود و اضافه کردن بر سرمایه اصلی . عمل تفکر خود
نوعی ترکیب است اما ترکیبی زاینده و منتج ، بر خلاف ترکیبهای شاعرانه و
خیالبافانه که عقیم و نازا است .
این مسئله است که باید در باب ارزش قیاس مورد بحث قرار گیرد که
آیا واقعا ذهن ما قادر است از طریق ترکیب و مزدوج ساختن معلومات خویش
، به معلوم جدیدی دست بیابد و مجهولی را از این راه تبدیل به معلوم کند
یا خیر ، بلکه یگانه راه کسب معلومات و تبدیل مجهول به معلوم آن است
که از طریق ارتباط مستقیم با دنیای خارج بر سرمایه معلومات خویش
بیفزاید . از طریق مربوط کردن معلومات در درون ذهن نمیتوان به معلوم
جدید دست یافت .
اختلاف نظر تجربیون و حسیون از یک طرف ، و عقلیون و قیاسیون از طرف
دیگر در همین نکته است . از نظر تجربیون راه منحصر برای کسب معلومات
جدید تماس مستقیم با اشیاء از طریق حواس است . پس یگانه راه صحیح
تحقیق در اشیاء " تجربه " است . ولی عقلیون و قیاسیون مدعی هستند که
تجربه یکی از راهها است . از طریق مربوط کردن معلومات قبلی نیز میتوان
به یک سلسله معلومات جدید دست یافت . مربوط کردن معلومات برای
نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 108