نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 107
آن این است که چند صورت را با یکدیگر پیوند میدهد ، مثل این که اسبی با
چهره انسان تصویر میکند . سرو کار فیلسوف با تجزیه و تحلیل و ترکیب
معانی است . سرو کار شاعر یا نقاش با تجزیه و ترکیب صورتها است .
4 - تجرید و تعمیم . عمل دیگر ذهن این است که صورتهای ذهنی جزئی را که
به وسیله حواس دریافت کرده است ، تجرید میکند ، یعنی چند چیز را که در
خارج همیشه باهماند و ذهن هم آنها را با یکدیگر دریافت کرده ، از یکدیگر
تفکیک میکند . مثلا عدد را همواره در یک معدود و همراه یک شیء مادی
دریافت میکند ، ولی بعد آن را تجرید و تفکیک میکند به طوریکه اعداد را
مجزا از معدود تصور مینماید . از عمل تجرید بالاتر عمل تعمیم است .
تعمیم ، یعنی این که ذهن صورتهای دریافت شده جزئی را در داخل خود به
صورت مفاهیم کلی در میآورد . مثلا از راه حواس ، افرادی از قبیل زید و
عمرو و احمد و حسن و محمود را میبیند ولی بعدا ذهن از همه اینها یک
مفهوم کلی و عام میسازد به نام " انسان " .
بدیهی است که ذهن هیچ گاه انسان کلی را به وسیله یکی از حواس ادراک
نمیکند ، بلکه پس از ادراک انسانهای جزئی یعنی حسن و محمود و احمد ،
یک صورت عام و کلی از همه آنها به دست میدهد .
ذهن در عمل تجزیه و ترکیب ، و همچنین در عمل تجرید و تعمیم ، روی
فرآوردههای حواس دخل و تصرف میکند ، گاهی به صورت تجزیه و ترکیب و
گاهی به صورت تجرید و تعمیم .
نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 107