نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 60
حتمی و غیر حتمی
در آثار و روایات دینی و در اشارات قرآنی ، از قضا و قدر حتمی و قضا
و قدر غیر حتمی یاد شده است و چنین مینماید دو گونه قضا و قدر است :
حتمی و غیرقابل تغییر ، غیر حتمی و قابل تغییر .
این پرسش پیدا میشود که معنی قضا و قدر غیر حتمی چیست ؟ اگر حادثه
خاصی را در نظر بگیریم ، یا علم ازلی حق و اراده او به آن حادثه تعلق
گرفته است یا نگرفته است ، اگر تعلق نگرفته است ، پس قضا و قدر در
کار نیست ، اگر تعلق گرفته است ، حتما باید واقع شود ، والا لازم میآید
علم حق با واقع مطابقت نکند و لازم میآید تخلف مراد از اراده حق ، که
مستلزم نقصان و ناتمامی ذات حق است .
به بیان جامع تر ، قضا و قدر در واقع عبارت است از انبعاث و سرچشمه
گرفتن همه علل و اسباب از اراده و مشیت و علم حق که علةالعلل است و به
اصطلاح ، قضا عبارت است از علم به نظام احسن که منشأ و پدید آورنده آن
نظام است .
و الکل من نظامه الکیانی
ینشأ من نظامه الربانی
و از طرفی چنانکه میدانیم قانون علیت عمومی ، ضرورت و حتمیت را
ایجاب میکند . لازمه قانون علیت این است که وقوع حادثهای در شرایط
مخصوص مکانی و زمانی خودش قطعی و حتمی و غیر قابل تخلف بوده باشد ،
همان طور که واقع نشدن او در غیر آن شرایط نیز حتمی و تخلف ناپذیر است
. علوم ، قطعیت خود را مدیون
نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 60